Shady El-Hamus over De libi

De libi is een roadmovie door Amsterdam en een ode aan alle jongeren die het beste van het leven willen maken. Voor zijn energieke speelfilmdebuut liet Shady El-Hamus zich inspireren door de levenslust van steracteur in spe Bilal Wahib: “Deze jongeren hebben geen goedkeuring nodig. Ze zijn nu al aan het knallen.”

“Het midden.” Zo omschrijft regisseur en scenarist Shady El-Hamus de specifieke toon die hij probeerde te vinden voor zijn speelfilmdebuut De libi. Hij bedoelt niet die gevreesde middenweg van middelmatige films die de regisseur in Viktor van der Valks meta-debuutfilm Nocturne ook al probeert te vermijden. El-Hamus heeft hier precies gevonden waar hij naar zocht: De libi balanceert de aanstekelijke charme van een publieksfilm met de diepgang en reflectie van een arthousefilm. In de woorden van de regisseur “iets dat niet alleen bestaat for the sake of commercie en entertainment, maar dat ook inzicht kan bieden en reflectie kan geven op het leven zelf. De verpakking is een komedie, maar daarbinnen zit een groot hart en ziel.” 

Positiviteit
De libi betekent ‘het leven’ – wie dit niet wist wordt geadviseerd het online straattaalwoordenboek te raadplegen. In dit geval is het een slice of life over drie pubers die net voor hun eindexamen spijbelen voor een hoger doel: binnenkomen in Amsterdamse club Jimmy Woo. Status, daar draait het leven in de Jimmy om. El-Hamus somt op: “Deurportiers, tafelservice, champagne, VIP-secties, Lil Kleine die er zijn Instagram-stories opneemt. Kids zien dat en denken: de Jimmy Woo is een ding.” In De libi is binnenkomen in de Jimmy een metafoor voor erkenning krijgen, een drempel op de weg naar volwassenheid. 

Opgroeien en erkend worden zijn belangrijk in het filmwerk van El-Hamus. In eerdere korte films ving hij met nieuwsgierige blik verhalen en levens van de Arabische gemeenschap in Nederland. In zijn afstudeerfilm, het intieme familiedrama Over zonen (2012), vertelt hij het verhaal van een oudere man vanuit het perspectief van diens van hem vervreemde zoon. Nederlandse Oscarinzending voor beste korte film Nachtschade (2017) keert de dynamiek om door een verhaal van een jongen te vertellen vanuit het perspectief van diens vader, die stiekem immigranten vervoert. De One Night Stand Malik (2017) liet zien hoe een Arabische jongen uit een jeugdinstelling en een oudere Nederlandse varkensboer soortgelijke familieproblemen delen. Bestaan is gaan (2017) is net als De libi een blik op het leven van een vriendengroep, maar dan een die stilstaat bij het plotse verlies van een dierbare vriend.

Een miljoen waard
Voor De libi kiest El-Hamus een andere toon. “Mijn vorige films gingen vaker over wat niet lukt in het leven, over de problemen van een bepaalde sociale klasse en over hoe moeilijk het is om het juiste pad te kiezen als je uit die klasse komt. In plaats van nog een keer te laten zien hoe moeilijk het allemaal is, vind ik het nu veel interessanter om een film te maken die draait om positiviteit. Er is een hele generatie jongeren die niet zit te wachten op het eindoordeel of de multiculturele samenleving is geslaagd. Die hebben jouw goedkeuring niet nodig. Ze zijn nu gewoon al vol aan het knallen.” 

De libi is een liefdevolle, energieke en speelse ode aan al die jongeren, en in het bijzonder aan hoofdrolspeler en steracteur in spe Bilal Wahib. Misschien is het wel zijn hart en ziel die in deze komedieverpakking zijn gestopt. Zijn kijk op het leven is in ieder geval de aanleiding voor de hele film geweest. 

“Als je mij vraagt: waar is het begonnen? Dan zeg ik: het is bij Bilal begonnen”, zegt El-Hamus. “Ik maakte Nachtschade met producent Guusje van Deuren en scenarist Jeroen Scholten van Aschat. Na die film zat ik met ze in een brainstorm over een langere film die daar meer op moest lijken. Toen ging ik Malik draaien met Bilal. In die film speelt hij een cynische jongen die zwaar van het pad is geraakt. Zo is Bilal totaal niet; hij is juist grappig en ontwapenend. Hij heeft mijn eigen blik veranderd. Ik maakte Malik om het publiek inzicht te geven in de problemen van zo’n jongen. Met de boodschap dat je daar niet te hard over moet oordelen. Wat Bilal me liet zien, gewoon door Bilal te zijn, was positiviteit en een totale honger. Dat je kan zeggen: ‘Oké, ik zit in de shit, maar fuck dat. Dan werk ik drie keer zo hard om eruit te komen. Dat gaat mij lukken, no matter what.’ Dat vond ik zo inspirerend. Zijn motto is altijd: ik had geen euro op zak maar wist dat ik een miljoen waard was. Na Malik wilde ik een film maken over die honger naar het leven.”

Broodje pindakaas
Bilals ambities in de film, net als die van de acteur in het echte leven, zijn grenzeloos: film, theater, muziek. Ook in De libi wil Bilal doorbreken als rapper. Vliegen wil hij zelfs, opstijgen en de rest van Amsterdam achter zich laten. El-Hamus leent dus wat plotelementen van hiphopklassieker 8 Mile (2002), die draait om de doorbraak van een hongerige rapper gespeeld door Eminem. Net als in die film speelt muziek een grote rol in De libi. Lijflied is een nieuwe track van Nederlandse rapper Hef met de titel ‘Code’. Scheurend in een Canta door de Amsterdamse straten blaast Bilal het toepasselijke nummer door de speakers: 

Ik kom van een broodje pindakaas en een beker siroop
Oude Nikes van m’n broer, stiekem beetje te groot
Moest beginnen met wat sparen, heel m’n leven geblowd
Ik had schijt aan Sinterklaas en jij ging zeker op schoot

Hef, die ook een cameo in de film krijgt, heeft ‘Code’ specifiek geschreven met De libi in het achterhoofd. “In de hiphopgame gaat de roulatie snel”, legt El-Hamus uit over deze samenwerking. “Iets wat vandaag uitkomt is over drie weken alweer oud. Als ik een al uitgebracht nummer van Hef had genomen, zou het zijn kracht in de film verliezen. Of je neemt een tijdloze classic, maar nog vetter is het om een actueel nummer te nemen dat rond de release van de film uitkomt. Ik heb het dus uitgebreid met Hef gehad over waar de film voor mij over gaat. Toen heeft hij ‘Code’ geschreven. Hij heeft precies de toon van de film gevonden. De openingszin alleen al: ‘Ik kom van een broodje pindakaas en een beker siroop’. Dat sluit perfect aan bij de levens van mijn hoofdpersonages.”

Moderne Titaantjes
De jongens van De libi zijn een product van Nederland. Ze zijn deel van onze multiculturele samenleving en daar willen ze nu het beste uit halen. De vraag is niet of ze dat gaan doen, maar hoe ze dat gaan doen. “De vraag is ook: waar ga je naartoe? ‘Code’ is een anthem voor Bilal en zijn vrienden. Het sluit aan bij wie ze zijn en bij hun honger. Het nummer gaat over de wereld veroveren, over willen vliegen.”

Als debuterend regisseur identificeert El-Hamus zich met de hoofdpersonages van zijn film. “Ergens zou ik dat ook bij elke film weer willen vinden, weet je wel? Hun honger en hun passie. Dat je precies maakt wat je wil maken. Op een bepaalde manier voelt dit als een afscheid van mijn eigen jeugd. De libi is geïnspireerd op films die in mijn jeugd belangrijk zijn geweest. Amerikaanse highschoolklassiekers als American Graffiti [1973] en Superbad [2007] – voor mijn generatie is dat inmiddels een klassieker – maar ook La haine [1995] en Fellini’s neorealistische I vitelloni [1953] zijn daar voorbeelden van. Van die uitersten wilden we een cocktail brouwen. Als het ware de moderne Titaantjes. Zo zijn we de jongens gaan noemen tijdens het schrijven.”