Olivier Assayas over Doubles vies

Olivier Assayas maakte met Doubles vies een film over, maar nadrukkelijk niet tégen de digitale revolutie. De film presenteert geen conclusie, maar een gesprek. De personages in de literaire kringen waarin de film zich begeeft babbelen onophoudelijk. Over die digitalisering, die afhankelijk van het perspectief hun levensonderhoud bedreigt of nieuwe kansen biedt. Maar ook gewoon over hun diverse amoureuze escapades en over hoe fictie zich tot de realiteit verhoudt.

Geen conclusies dus. En toch opent een collega het gesprek met de regisseur in Venetië met de vraag wat Assayas zelf eigenlijk vindt van digitale technologie. De regisseur haalt zijn schouders op. “Ik leef ermee, zoals we er allemaal mee leven, al ben ik kieskeurig in mijn omgang met het digitale. Maar de film is niet gemaakt om daar mijn mening over te ventileren. Ik denk liever dialectisch – ik wil proberen deze ontwikkeling onder ogen te zien en te begrijpen. De film gaat over hoe we omgaan met verandering. De wereld verandert constant, dat is altijd zo geweest, steeds op nieuwe manieren. Op dit moment is de motor achter die verandering de digitale revolutie. Je kan meebewegen of je verzetten, maar je kunt er niet aan ontkomen. Het heeft de wereld en onze manier van leven en communiceren compleet veranderd.”

Op weinig plekken is die overgang zo voelbaar als in de wereld van de literatuur, zegt de regisseur. Daarom koos hij die arena en niet de filmindustrie die hij zo goed kent. “In de cinema is de digitale revolutie al voltrokken. Digitale effecten, postproductie, distributie en vertoning: alles is al veranderd. In de uitgeverij slaat de digitalisering op dit moment veel harder toe.”

Voor de lol
Doubles vies is niet helemaal het soort film dat we van Assayas gewend zijn. Zeker in vergelijking met de recente successen Clouds of Sils Maria (2014) en Personal Shopper (2016). Zijn nieuwe film is praatgrager, luchtiger, soms bijna een klucht. “Ik wilde een film maken over ideeën, een film die zich zou mengen in het actuele debat”, legt hij uit. “Omdat het lang duurt om films te maken, komen ze vaak te laat. Ik wilde dat de kijker in zijn eigen leven nog middenin het gesprek staat dat de personages voeren. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat ik een komedie aan het schrijven was, omdat die ideeën waar het om draaide alleen op hun plaats vielen via humor en ironie.”

Ondanks zijn wens om dicht op de actualiteit te zitten, duurde het schrijfproces bijna twee jaar. “Ik schreef deze film echt voor mijn lol; het was niet eens duidelijk of er wel een film in zat. Ik was al op tweederde van het scenario voordat ik durfde te zeggen dat het iets zou worden. Een hele ongebruikelijke manier van werken voor mij. De enige regel was dat het leuk moest zijn om te schrijven – elke scène, elk woord. Ik schreef alleen iets als er een idee lag dat ik leuk vond om te schrijven. Zo gauw ik enige druk voelde, hield ik op.”

Doubles vies is te bekijken als een overzicht van wat Assayas als maker bezighoudt. Naast de digitale revolutie is dat een manier van werken waarbij hij films direct baseert op relaties met mensen om hem heen. Zijn tegenhanger in de film is de schrijver Leonard, die datzelfde met zijn romans doet. Assayas, lachend: “Al denk ik wel dat ik er iets ethischer mee omga dan Leonard.”

“Fictie komt voort uit onze ervaring van de wereld – in die zin is het volgens mij waarachtiger dan documentaire. Natuurlijk verander je dingen – de situatie is anders, het personage is anders, de acteur put ook uit zijn eigen ervaring. Maar wat ik schrijf, komt voort uit dingen die ik heb meegemaakt, uit emoties die ik heb gevoeld. Ik herken iets in elk van hen, in wat ze zeggen en waarom. Ze moeten in zekere zin ook allemaal gelijk hebben, anders werkt de film niet. Ik identificeer me met al mijn personages, inclusief de idioten.”

Magie
In Venetië was Netflix het gesprek van de dag, dankzij geruchtmakende premières van Alfonso Cuaróns Roma en The Ballad of Buster Scruggs van de broers Coen, die na een geruchtmakende ruzie tussen de streamingdienst en het festival van Cannes in Venetië  waren beland. “Volgens mij kunnen de bioscoop en Netflix prima naast elkaar bestaan”, meldt Assayas laconiek wanneer hij wordt gevraagd naar het ‘conflict’ tussen het witte doek en de vele kleinere schermen. “Doubles vies is gemaakt voor het grote scherm. Maar goed: ik weet natuurlijk dat hij ook op allerlei andere plekken terecht gaat komen. Sommige mensen zullen hem zelfs op hun mobieltje bekijken.”

En dat is hun goed recht, benadrukt hij. “Iedereen moet het voor zichzelf bepalen. Mijn eigen positie is simpel: de reden dat ik mijn leven aan cinema heb besteed, is het grote scherm. De magie daarvan voelde ik als kind en die voel ik nog steeds.”