Clouds of Sils Maria

De actrice die elke dag een beetje meer verdween

Juliette Binoche en Kristen Stewart excelleren in Olivier Assayas’ All About Eve. Minder venijnig dan Mankiewicz’ klassieker, maar evengoed een portret van de onvermijdelijke troonswisseling van generaties actrices.

All About Eve op z’n Frans. Of op z’n Zwitsers zelfs. Zonder het geschreeuw en zonder de geslepen lange nagels. Met als decor de Zwitserse Alpen waar Juliette Binoche en Kristen Stewart als gearriveerd actrice Maria Enders en haar personal assistant Valentine in het huis van een overleden vriend logeren.

Niet voor de eerste keer is bij Olivier Assayas de temps morts, de dode tijd als er zogenaamd niets gebeurt, de belangrijkste tijd. Bewegen zie je Enders dus niet op het po­dium, maar daarbuiten: wandelen, bellen in de marge van het beeld, van de ene kamer naar de andere lopen, even in de spiegel kijken, nog een keer in de spiegel kijken, een hand schudden, uit een taxi stappen, nooit zonder haar persoonlijk assistent Valentine en zich altijd bewust van wat er om haar heen gebeurt. Ze wil de tijd in de hand houden. Maar het is natuurlijk andersom, de tijd drijft haar. Elke seconde dichter bij de uitgang. En ze weet het. Maar ze weigert. Wat kan ze anders?

Assayas is gek op zulke bewegingen, schreef filmblog Senses of Cinema in 2006 in een portret. Gek op ritmes van scènes en sporen van gebaren. In dat ritme van de film, in de sporen van bewegingen door de ruimtes, openbaart zich hier de onzekerheid van een oudere actrice en de agressie van de jongere. Maria Enders versus Jo-Ann Ellis, Juliette Binoche versus Chloë Grace Moretz. Die realiteiten lopen natuurlijk door elkaar, want die angst moet Binoche in werkelijkheid ook kennen. Grace Moretz is hier de haai in de tank.

Maar dat dubbelspel van fictie en realiteit is nog niet de helft van de rijkdom van de film. Assayas citeert ook Antonioni en Bergman om twee beroemde echo’s van actrices uit de filmgeschiedenis te laten horen. Het onverklaarbare verdwijnen van Anna in L’avventura door Valentine hier als het ware tijdens een wandeling in de mist te laten oplossen en de symbiose van een actrice en haar verpleegster in Persona. Twee echo’s van de angst om in de tijd te verdwijnen. Cloud­s­­ is een hommage aan actrices, die dankzij een bizar schoonheidsideaal veel te snel uitgerangeerd raken en door de lens van de camera in één jaar zeven jaar ouder worden. Zo bezien is die angst voor verval onvermijdelijk. Want elke nieuwe dag en elke nieuwe actrice kunnen het einde van alles betekenen, ook al ben je nog zo beroemd. Daarin overeind blijven, en Binoche is wat dat betreft een van de groten, verdient een eigen monument. En op een verdraaide manier wordt Clouds of Sils Maria tijdens die wandelingen over de massieve rotsen en door de ijle luchten van het Zwitserse hooggebergte precies dat, een monument voor de onbekende actrice.