Lichting 2022: Jottum Kok over Tell Me I’m Wrong

In aanloop naar de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival interviewt de Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent. In Tell Me I’m Wrong toont Jottum Kok van de HKU de slechte maar ook mooie kanten van gay zijn in een azc. “Altijd maar dat zware en sombere rondom vluchtelingen, daar wilde ik vanaf.”

Jottum Kok komt net terug uit Griekenland. De dag voordat we elkaar spreken via Zoom heeft hij 22 uur gereisd en hij oogt nog wat vermoeid. Kok was in Athene om voor ReFocus Media Labs filmles te geven aan vluchtelingen. “Hoe je een narratief bouwt, hoe het eraan toegaat op de set. Dat soort dingen. Ik ontmoette de directeur van de organisatie na een screening van Mijke de Jongs Along the Way [2022]. Zij had ook meegedaan aan het project en het leek me een goed en leerzaam initiatief.”

Wie zijn afstudeerfilm voor de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht ziet, Tell Me I’m Wrong, zal zich niet verbazen dat Kok naar Athene afreisde. Zijn uit het hart gegrepen fictiefilm gaat over de Iraanse gay vluchteling Milad (Aram), die in het azc aanloopt tegen antiqueergeweld van medebewoners en onbegrip van de leiding. Zelfs de sympathieke Nederlander Jurre (Louis van Rijt), die Milad ontmoet in de discotheek, schopt ondanks zijn goede bedoelingen Milads leven door de war, wanneer hij culturele gevoeligheden verkeerd inschat.

Kok kwam zelf op jonge leeftijd uit de kast. “Ik was twaalf en woonde in Breda. Het maakte het leven wel ingewikkeld.” Later toen Kok in Amsterdam woonde, ontmoette hij een gevluchte Iraniër met wie hij een relatie kreeg. “Aan de ene kant hadden we veel raakvlakken – we waren jong, openlijk gay. Het schepte een band, maar we stuitten ook op allerlei cultuurverschillen. Hij was bijvoorbeeld gesloten over zijn seksualiteit, terwijl ik me in Amsterdam graag wilde laten zien. Die vanzelfsprekendheid kende hij niet.”

Tell Me I’m Wrong neemt de dynamiek van die relatie, maar is niet autobiografisch. “Aan het begin van mijn afstudeerjaar was het nog een film over antihomogeweld in het azc, maar dat voelde te stereotiep en sloot ook niet meer aan bij de wereld van nu. Altijd maar dat zware en sombere rondom vluchtelingen, daar wilde ik vanaf. Ik wilde juist ook een positieve representatie geven, een film waarin de doelgroep zich kon herkennen. Waarin met de ‘witte blik’ gebroken wordt.”

Dat lukte door al vroeg in het proces Iraanse vluchtelingen te betrekken. Via Buddyfilmcasting kwam Kok aan acteurs die Farsi spraken, de azc-wereld kenden en bereid waren hun inzichten te delen. “Het was een bijzondere groep, waarvan de meesten bevriend waren. Zij hebben de Engels geschreven dialogen van mij en scenarist Emma Nagelmaker naar het Farsi vertaald en tijdens de repetities kwamen we telkens op nieuwe invalshoeken hoe we het verhaal authentieker konden maken.”

Zodoende kwam er humor in het scenario, opent de film met een gedicht van poëet Rumi en wordt er een typisch Iraanse maaltijd geserveerd. Ook de scène waarin Milad met zijn moeder in Iran belt, is zo’n voorbeeld. Milad heeft haar nog niet aan de lijn of ze vraagt hem het hemd van het lijf over de verkrijgbaarheid van allerlei soorten noten in Nederland. “Ik heb de film laten zien in Athene, waar ook Afghaanse en Iraanse vluchtelingen zitten. Die herkenden het meteen. Echt een Iraanse moeder, vonden ze. Bemoeizuchtig, maar ook bezorgd. Zij hadden dezelfde vragen gekregen toen ze het thuisfront belden.”

De korte documentaire Glow, die Kok in zijn derde jaar maakte, gaat ook over gay zijn in een azc. Kok ontmoette de hoofdpersoon tijdens de eerste research voor Tell Me I’m Wrong. “Ik wilde mensen uit azc’s leren kennen ter voorbereiding. Toen stelde de cast voor om eens met Yusuf te praten, een Oekraïense vluchteling die in Amsterdam woont. Het klikte meteen. We zaten in het Rembrandtpark uren te kletsen en ineens dacht ik: ik wil eigenlijk wel een film over hem maken. Ik heb toen mijn cameraman Jonathan ten Broeke gebeld en voor we het wisten waren we een portret aan het draaien.”

Glow voelt als een voorstudie voor Tell Me I’m Wrong, maar is dat niet, benadrukt Kok. De film volgt twee dagen in het leven van Yusuf, terwijl hij langzaam verandert in zijn drag alter ego, Grizolda. Kok leerde veel tijdens het draaien, vooral over zichzelf als maker. “Ik zie daar terugkijkend nog wel een ‘witte blik’. De manier waarop we het azc tonen is veel grijzer en somberder dan in Tell Me I’m Wrong. Het voelt nog door een buitenstaander gemaakt, terwijl we in Tell Me I’m Wrong qua vorm en kleurgebruik dichter bij de belevingswereld van de personages zitten, die echt niet alleen maar somber is.”

Nu Kok klaar is bij de HKU, kijkt hij met veel vertrouwen naar de toekomst. Het combineren van documentaire en fictie is hem goed bevallen en hij wil dat verder gaan uitwerken. “Ik wil graag kijken hoe je de doelgroep, of degene die het onderwerp is, nog meer bij de totstandkoming van het verhaal kan betrekken.” Voorbeelden zijn onder anderen Mijke de Jong en Isabel Lamberti. “Wat zij gedaan heeft met La última primavera [2020] vind ik geweldig. Hoe ze dat echte gezin als uitgangspunt heeft gebruikt voor haar verhaal. Zoiets wil ik ook doen.”

Tell Me I’m Wrong is te zien tijdens de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival, dat plaatsvindt van woensdag 21 t/m 30 september 2022. Ook Glow wordt daar vertoond.