Guy Maddin over MY WINNIPEG

Guy Maddin die een documentaire over zijn woonplaats Winnipeg maakt. Dan weet je eigenlijk al bij voorbaat dat het geen gewone geschiedenisles zal worden. En inderdaad, my winnipeg is een ‘docu-fantasia’, een dromerige ode aan de koudste stad op aarde.

Maddin mengde bizarre feiten met zijn eigen familieherinneringen, en creëerde zijn meest toegankelijke film tot op heden. We spraken Maddin tijdens het Filmfestival van Berlijn, waar hij als echte zoon van het hoge noorden de frisse winterkou trotseerde in een simpel colbertje.

Keken ze bij de Documentary Channel niet vreemd op toen je my winnipeg inleverde? Nee, want ze hadden me specifiek gevraagd me nergens wat van aan te trekken. De baas van de zender zei letterlijk: ‘Betover me!’ Dat is een opdracht die je als filmmaker graag hoort. Wij Canadezen zijn heel slecht in zelf-mythologisering. Dat komt waarschijnlijk doordat we naast een land liggen dat er juist heel goed in is. Dus nam ik me voor om verschillende dingen te tonen waar Winnipeg om herinnerd zou moeten worden. Maar ja, uiteindelijk heb ik toch vooral een documentaire over mijn gevoelens gemaakt.

Betekent een opdrachtfilm een compleet andere benadering voor je? Nee, ik stap elke film binnen via de sprookjesingang. Ik behandel elk verhaal, of er nu een grond van waarheid in zit of niet, alsof ik een sprookje maak. Ik ga op zoek naar archetypes en probeer mezelf in het verhaal te vinden, een kleine jongen die in bed voorgelezen wordt door de regisseur. Je kunt meer waarheid in een sprookje stoppen dan in een documentaire, die als doel heeft een volledig objectief beeld te scheppen.
Mijn betrokkenheid is bij een opdrachtfilm misschien nog wel groter dan bij een van mijn eigen films. Ik ben dol op opdrachtfilms. Ik ben altijd bereid om mezelf teleur te stellen, maar als iemand me het vraagt doe ik echt heel erg mijn best want het raakt me dat iemand vertrouwen in me heeft, en dan doe ik mijn uiterste best ze niet teleur te stellen.

Mensen lijken geobsedeerd door de vraag wat er waar is aan my winnipeg en wat niet. Ik zeg tegen iedereen dat alles honderd procent waar is, maar dat ik me in sommige dingen kan hebben vergist! Ik denk dat verschillende elementen overduidelijk niet waar kunnen zijn, maar het is wel altijd mijn waarheid. Het is denk ik wat Werner Herzog ‘ecstatic truth’ noemt, de waarheid naar een hoger plan getild. Veel moderne bioscoopbezoekers zijn zo nuchter. Als ze al nadenken over wat ze willen zien, dan denken ze dat ze naar iets willen kijken dat realistisch is. Maar het woord realistisch betekent niets in film. Als je het letterlijk zou nemen zouden mensen naar veiligheidscamera’s in een benzinestation willen kijken. Wat ze willen zien is manipulatie door een kunstenaar die de waarheid kan verhullen en mooi kan maken. Wat ze werkelijk willen, zonder het te weten, is melodrama.

Je geldt als schoolvoorbeeld van de onafhankelijke cineast. Vind je niet dat de term ‘independent’ de laatste jaren gedevalueerd is? ‘Independent cinema’ is net zo’n nietszeggende term als ‘alternative music’. Wat betekent dat nou eigenlijk? Er zijn grote studio’s die ‘onafhankelijke’ films maken. Alles wat op Sundance draait wordt als onafhankelijk beschouwd. Ik denk dat elke film die minder dan 30 miljoen dollar gekost heeft tegenwoordig onafhankelijk heet. Is er akoestische folkrock in te horen: independent! Het zijn allemaal labels die uiteindelijk niets zeggen over de mate van onafhankelijkheid die een regisseur heeft gehad tijdens de productie van de film. Want geloof me, soms heb je met een heel klein budget een enorme mate van onafhankelijkheid. Denk maar aan de carrière van Luis Buñuel, die zijn budgets altijd klein hield. Hij kon aan het einde van zijn carrière in alle eerlijkheid zeggen dat hij geen enkel shot tegen zijn zin uit zijn films had moeten verwijderen. Dat is de onafhankelijkheid die ik altijd heb nagestreefd. Maar anderen moeten juist vanwege hun kleine budgetten heel veel compromissen sluiten.

Voel je je verwant met andere cineasten die alles in eigen hand proberen te houden, als The Brothers Quay, Crispin Glover of George Kuchar? Natuurlijk, want hoe verschillend we inhoudelijk ook zijn, we delen dezelfde mentaliteit. We worden allemaal wel eens treurig over de obstakels die het echte leven op onze weg plaatst. Maar allemaal doen we wat we vinden dat we moeten doen, op onze eigen manier. Dat levert eigenlijk wel een leuke broederschap op. We hebben onze eigen geheime handdruk voor als we elkaar tegenkomen. Het voelt goed om af en toe een e-mail van ze in mijn inbox te vinden, die print ik meestal ook uit om te bewaren. Ze zijn als geparfumeerde liefdesbrieven. Kleine berichtjes van de mensen die dezelfde ontberingen hebben doorstaan en erin geslaagd zijn iets wonderbaarlijks achter te laten.

Mark van den Tempel