David Verbeek over How to Describe a Cloud

David Verbeek heeft in zijn vijfde speelfilm meer empathie gekregen voor zijn eenzame, dolende zielen. "Liling en haar moeder breken hun cocon een klein beetje open."

Ze delen een voorliefde voor subtiele, verstilde arthousefilms en de moderne Aziatische filmgoden. Als één Nederlandse regisseur zich kan spiegelen aan het IFFR, dan is het wel David Verbeek (1980, Amsterdam). In Rotterdam ontdekte hij zijn grote helden Tsai Ming-liang, Hou Hsiao-hsien en Jia Zhang-ke. Hij debuteerde er, als broekie op de Filmacademie, met het ijzige Beat (2004). En zijn ‘volwassen’ debuut Shanghai Trance (2008) kreeg er meteen een ereplaatsje in de Tiger-competitie. Dit jaar is Verbeek in de race voor twee prijzen: met zijn zwijgende dansfilm Immortelle voor de ‘korte’ Tiger en met zijn mystieke How to Describe a Cloud voor The Big Screen Award. De winnaar van deze nieuwe prijs krijgt een Nederlandse bioscooprelease.

Zesde zintuig
De twee films zijn typische Verbeeks: over eenzame, dolende zielen in het snel moderniserende Taiwan. Hunkerend naar liefde en aandacht, maar worstelend in hun pogingen om echt contact te maken. ‘De grootste afstand in het universum’, verzucht de bioloog annex tekenaar van covers voor scifi-boeken in How to Describe a Cloud, ‘is die tussen twee geesten’.
Die afstand lijkt in de film gigantisch: Lilings moeder heeft door een woekerende tumor haar zicht verloren. Afgesloten van de wereld, opgesloten in zichzelf. Maar zelf ervaart ze het alsof ze er een zesde zintuig bij heeft gekregen, dat haar dieper en intenser doet voelen en hogere, bovennatuurlijke dimensies laat ervaren. Liling wil er eerst weinig van weten, maar gaat zich, door haar band met de mystieke bioloog-tekenaar, langzaam openstellen voor haar eigen transcendentale kant.

Zenboeddhisme
Wie Verbeeks ontwikkeling een beetje heeft gevolgd, zal verbaasd opkijken over zoveel zenboeddhisme. De regisseur is de eerste om dat toe te geven: "Dit is mijn warmste, meest romantische film tot nu toe." Net als Shanghai Trance en R U There (2010) gaat How to Describe a Cloud over de zoektocht naar hernieuwd contact. "Maar in mijn eerdere films was de eenzaamheid fundamenteel, het gebrek aan liefde onoplosbaar. In deze film is er een optimistische kracht binnengevaren. Misschien kan het tóch. Waar de menselijke cocon in Shanghai Trance niet barstte, weten Liling en haar moeder er een klein beetje doorheen te breken."

John Cassavetes
Het zal zijn volwassenwording zijn, verzucht Verbeek. De overgang van de twintiger naar de dertiger jaren heeft hem zachter en empathischer gemaakt. "Ik ben meer van mijn personages gaan houden. Probeer minder afstand tot hen te bewaren. Dat heeft me volgens mij een betere regisseur gemaakt. Psychologisch sterker, met een diepere kijk op hun binnenwereld. Ik voel me zowaar een beetje verwant met John Cassavetes, die haarscherp kon observeren hoe mensen in elkaar zitten. Ik vertrok tot nu toe juist vanuit een visie op de maatschappij. Uit een enorme drang om de tijdsgeest te ontrafelen. Meer als Michelangelo Antonioni dus."

Magie
Verbeeks eerste impuls voor How to Describe a Cloud vloeide voort uit beide manieren van denken: de menselijke behoefte aan magie, en hoe die behoefte binnen één land een compleet andere invulling kan krijgen. Op Taiwan is er sprake van clash tussen twee generaties, vertelt Verbeek, die wonen op het platteland en in de hoofdstad Tapei. "Lilings moeder behoort tot de oude garde. Die haalt magie uit bijgeloof in geesten en waarzeggers, en gelooft oprecht in hun bestaan. Liling groeide op tijdens de moderniseringen en denkt veel rationeler. Zij zoekt magie in kunst, experimentele muziek. Ze weet dat het een vorm van verbeelding is, die voortspruit uit de complexe en wondere werking van het menselijk brein."
Verbeek plaatst zichzelf nadrukkelijk in de tweede groep. Maar net als generatiegenoot Liling in de film, denkt hij wel dat er meer is dan het direct tastbare en aantoonbare. Een gevoel dat alleen maar groeide toen hij vlak na de afronding van de opnames, vier maanden geleden, te horen kreeg dat zijn eigen moeder is getroffen door kanker. "Ik heb blijkbaar ook een zesde zintuig, dat dit op een vreemde manier zag aankomen. Hoewel het me niet zou verbazen als de wetenschap over twintig jaar een verklaring heeft voor zulke voorgevoelens. Ik wil niet hocuspocus klinken. Maar zonder dat de diagnose er lag, zat ik al met een zorgelijk gevoel in mijn onderbuik."

Vampierfilm
Dit bizarre toeval tussen aanhalingstekens, zoals Verbeek het noemt, doet hem niet afwijken van zijn ambitieuze toekomstplannen. Hij werkt, wederom gesitueerd in Azië, aan "een maatschappijkritische vampierfilm" en daarnaast, gesitueerd in Brussel en de Verenigde Staten, aan een "high concept arthousefilm over geweld in zijn meest moderne en afstandelijke vorm". Grote projecten met een serieus budget, in tegenstelling tot Verbeeks vorige film Club Zeus (100.000 euro) en How to Describe a Cloud (15.000 euro). "Die zijn ultralowbudget, volledig gerealiseerd dankzij de goodwill van vrienden. Soms heb je een idee waarmee je meteen aan de slag wilt. Dan wil je niet drie jaar wachten tot je de financiering rond hebt."
Verbeek probeert van de gebrekkige middelen een voordeel te maken. Hij ging voor How to Describe a Cloud intuïtief en onderzoekend te werk. Het script was niet alleen de basis voor de opnamen, de draaidagen dienden ook om het verhaal verder te verfijnen. "Dat zie je terug. Meer dan een plotgestuurde film is het een stream of consciousness-film. Ik laat de objectieve camerastandpunten uit Shanghai Trance vrijwel volledig los, om mee te kunnen gaan in Lilings subjectieve binnenwereld. Het was al een heel intieme, persoonlijke film. En droevig maar waar: het slechte nieuws over mijn moeder heeft hem alleen maar intiemer en persoonlijker gemaakt."

Niels Bakker

How to Describe a Cloud en Immortele gaan in première tijdens het IFFR. Data voor bioscooprelease zijn nog niet bekend.