Sundance 2024, blog 3

Wilfred Okiche doet voor Filmkrant verslag van het gisteren geëindigde Sundance Film Festival, waar de coming-of-age als genre overheerste bij de prijswinnaars.

Het is interessant om de verschuivingen te zien in wat wordt beschouwd als ‘een typische Sundance-film’. In de jaren tachtig was het de laagdrempelige maar energieke esthetiek van Sex, Lies and Videotape. In de jaren negentig de eindeloze popculturele verwijzingen van Reservoir Dogs. Met het succes van Little Miss Sunshine in Park City (en ver daarbuiten) in 2006 verschoof de vibe naar de disfunctionele-familiefilm.

In 2021 scoorde Sundance waarschijnlijk zijn grootste mainstream-succes tot nu toe, toe CODA tot ieders verbazing een megahit werd. De coming-of-age-film won op Sundance zowel de juryprijs als de publieksprijs, werd aan Apple verkocht voor een recordbedrag van 25 miljoen dollar en won uiteindelijk drie Oscars, waaronder die voor beste film.

Kijkend naar het Sundance-programma van dit jaar kunnen we stellen dat de schaduw van CODA nog altijd over Park City hangt. Een flink aantal titels in de competitie draait om een coming-of-age of een famileverhaal: Didi, Ponyboi, Brief History of a Family.

Het is ook terug te zien in de films die uiteindelijk werden bekroond. In the Summers, winnaar van de hoofdprijs in de U.S. Dramatic Competition, is een klein familiedrama over twee kinderen die de zomervakanties doorbrengen bij hun onvoorspelbare maar liefhebbende vader in een klein plaatsje in New Mexico. Alessandra Lacorazza Samudio, die voor dit speelfilmdebuut ook de prijs voor beste regie in de wacht sleepte, ontleedt de complexe relatie in vier zomerse bezoekjes verspreid over twintig jaar.

Samudio’s vertelling is gedetailleerd in sfeer en setting en haalt het beste uit de reeks acteurs die de steeds oudere kinderen spelen. Scherp observeert ze het geleidelijke verlies aan vertrouwen en intimiteit. Terwijl de roekeloze vader de ene slechte beslissing na de andere maakt, raken zijn kinderen er gaandeweg van doordrongen dat onvoorwaardelijk van hem houden ook zijn zwaktes omhelst en vereist dat ze hem op afstand houden terwijl ze hun eigen leven opbouwen.

Een afwezig vader is ook de drijvende kracht achter Sujo, de betoverende Mexicaanse film die de juryprijs won in de World Cinema Dramatic Competition. De film van Astrid Rondero en Fernanda Valadez, die ook al samenwerkten aan Identifying Features dat in 2020 een hit was op Sundance, is een gemankeerd maar opmerkelijk verhaal. Sujo gaat over een jongeman die zich probeert te ontworstelen aan de geweldsspiraal waarin hij geboren werd, en over de krachtige vrouwen – zowel in zijn familie als daarbuiten – die hem daarbij helpen. Rondero en Valadez vermijden expliciet in beeld gebracht geweld en houden de focus op de menselijkheid van hun hoofdpersoon, die zoekt naar wat mannelijkheid voor hem betekent.

In het Mexicaanse grensstadje waar hij opgroeit, dat indrukwekkend in beeld wordt gebracht met een scherp oog voor sfeer, leidt het meest logische pad voor opgroeiende jongens naar de drugscartels. Sujo’s vader is een van de slachtoffers van hun eindeloze spiraal van dood en verderf, maar als het cartel ook Sujo probeert om te brengen – ook mannelijke nazaten van hun vijanden moeten het bekopen, om hun toekomstige wraaklust voor te zijn – wordt hij beschermd door zijn eigengereide tante. Zij voedt hem op buiten het zicht van de wereld.

Eenmaal opgegroeid tot een jonge man worstelt Sujo met het hem opgelegde lot. De rest van de film, opgedeeld in vier delen hangend aan vier verschillende personages, volgt hem in het maken van de keuze tussen het voortzetten van de cyclus, of eraan ontsnappen.

Op het eerste oog staat in A New Kind of Wilderness, winnaar van de World Cinema Documentary prijs, een meer stabiele familie centraal, verwijderd van drugskartels of gemankeerd ouderschap. Maar het is wel een zacht gezegd uniek gezin. Hoofdpersonages Nik en Maria Payne hebben op een afgelegen Noorse boerderij een stabiel leven opgebouwd voor zichzelf en hun vier kinderen. Maar dat gaat wankelen wanneer Maria, die als blogger en fotograaf de broodwinnaar voor haar gezin is, sterft aan kanker. Plotseling moeten haar nabestaanden een manier vinden om zichzelf in leven te houden, terwijl ze ook de alternatieve levenswijze die Maria zo koesterde in ere willen houden.

Regisseur Silje Evensmo Jacobsen forceert de zaak niet met kunstmatige dreiging van buitenaf, maar weet een meeslepende film te creëren uit de alledaagse beslommeringen van dit gezin. Deze hechte famile maakt hun belissingen op basis van liefdevolle discussies, of dat nu gaat om de fundamentele keuze of ze naar familie in Engeland verhuizen of hun onafhankelijke leven in Noorwegen behouden, of om kleinere kwesties zoals hoeveel dagen per week de kinderen thuis naar school moeten.

Nik heeft zijn hele leven erop ingericht om steun en toeverlaat van zijn gezin te zijn. Maar langzaam maar zeker ziet hij zijn ooit hulpeloze kinderen opgroeien tot onafhankelijke en eigengereide volwassenen. Hij geeft ze zijn waarden mee: respect voor de natuur, praten over je emoties, aardig zijn voor elkaar. Je vraagt je af hoe deze hechte maar ook van de wereld afgeschermde familie in de toekomst om zal gaan met het verwelkomen van nieuwe gezinsleden, of misschien juist het vertrek van een van hen uit de bubbel.

Vertaling: Joost Broeren-Huitenga. Lees hier de oorspronkelijke Engelse versie van deze tekst.