sex, lies and videotape

Virtuoze ontleding van gevoelens

Sex, Lies, and Videotape

“Het verkopen van seks, het vertellen van leugens en het overspoeld worden door video, daar draait heel veel in dit land om.” Aldus de 26-jarige Amerikaanse regisseur Steven Soderbergh. En daarom gaf hij de titel van zijn debuutfilm de even eenvoudige als intrigerende titel sex, lies and videotape. Een relatief kleine film, van een tot mei dit jaar volstrekt onbekend talent, geschreven door hemzelf, duidelijk vanuit een noodzaak en gemaakt met een kleine, gemotiveerde en al even getalenteerde groep mensen voor en achter de camera. De jury in Cannes bekroonde sex, lies and videotape met twee hoofdprijzen: beste film en beste acteur.

Steven Soderbergh moet flink te pakken zijn genomen toen hij in de herfst van 1987, twee weken voor zijn vertrek uit Baton Rouge in Louisiana teneinde in Hollywood zijn geluk te gaan beproeven, in een acht dagen durende roes de eerste versie van het scenario voor sex, lies and videotape schreef. Een script over relaties, maar vooral over het niet uitspreken van ware gevoelens.

Hij schreef een filmverhaal met vier hoofdpersonen. John en Ann zijn een schijnbaar gelukkig getrouwd stel. Het gaat goed met zijn carrière en zij is mooi, ze hebben een leuk huis en zij is trots op hem. Alleen bij haar psychiater bekent ze dat ze al een paar maanden niet meer met elkaar naar bed gaan. John bevredigt zijn seksuele behoeften in het geniep bij Anns zuster Cynthia. Maar niemand zegt iets, dus kennelijk is er niks aan de hand.

Totdat een oude schoolvriend van John, Graham na negen jaar terugkeert naár hun woonplaats Baton Rouge. Alles wat hij bezit, ligt in zijn auto en de volgende dag gaat hij met Ann op zoek naar een woning. Hij steekt zijn belangstelling voor haar niet onder stoelen of banken en bekent haar al snel impotent te zijn, zodra er iemand in de buurt is. Nadat hij een huis gevonden heeft, ontdekt Ann een grote verzameling videobanden met meisjesnamen op de hoezen. Hij vertelt haar deze zelf gemaakt te hebben: interviews met vrouwen over hun intiemste seksuele ervaringen. Geschokt verlaat Ann de woning en vertelt haar zuster over het gebeuren met deze ‘vreemde’ man. Niet afkerig van een verzetje bezoekt Cynthia Graham…

Vertellen doen we verder niets, hoewel iedereen met enige fantasie kan raden hoe zoiets af kan lopen. (Met alle vier, wel te verstaan.)

James Spader, Laura San Giacomo en Steven Soderbergh op de set

Gevoelsuitingen
Het gaat in sex, lies and videotape om een intrigerend en goed gebracht A-B-C-D-spelletje, waarmee Soderbergh inhoudelijk iets te melden heeft over relatievormen en gevoelsuitingen in de (Amerikaanse) samenleving van eind jaren tachtig. Maar wat bovenal fascineert is de intrigerende vorm die hij daarvoor gevonden heeft. Hij balanceert daarmee soms op het randje, maar weet je over de hele linie genomen uiteindelijk toch te overtuigen.

Soderbergh koos voor een ingehouden cameravoering, die in de eerste plaats zijn spelers de ruimte gaf. Het verhaal en de dialogen hebben dat ook nodig. Filmliefhebbers hoeven gefreak met video niet te vrezen, want net zoals Atom Egoyan (Family Viewing) weet Soderberg – zij het minder ingenieus, maar dat was hier ook niet noodzakelijk – het medium video op een acceptabele manier in film te gebruiken. En waar het even kan, vermijdt hij het terwille van de impact zelfs. Wanneer John uiteindelijk Anns tape bij Graham bekijkt, zien we dat als film.

En even geraffineerd als met het beeld springt Soderbergh om met de geluidsband. Door de talloze gesprekken op een laag volume weer te geven en daar een soort permanente ruis onder te zetten, zuigt hij zijn publiek als het ware ook via de geluidsband zijn film binnen. Dat mag klinken als een goedkoop trucje, maar is het zeker niet en het effect gaat bij het zien in de bioscoop hopelijk niet verloren als de film voorzien is van (Nederlandse) ondertitels.

Soderberghs met zorg gekozen cast met Palmwinnaar James Spader als Graham en de eerder in St. Elmo’s Fire spelende Andie MacDowell als Ann, Peter Galaghagher als John en Laura San Giacomo als Cynthia zet perfect de karakters neer die Soderbergh voor ogen moeten hebben gestaan. Door voor de opnamen een week met hen te repeteren, kon iedere acteur en actrice zich het bedachte personage eigen maken, aanvullen en verbeteren. Het resultaat schittert van het doek. Niet alleen bij Spader maar ook bij MacDowell die door de onitwikkelingen in het verhaal als het ware een metamorfose ondergaat.

Door een perfecte samenhang van inhoud, acteursprestaties, technische en filmisch elementen werd sex, lies and videotape een fascinerende eenheid, die Soderberg met grote moeite opnieuw zal kunnen op brengen of hij moet een wonderkind zijn. sex, lies and videotape is ondanks een redelijk succes in Amerika, de bekroningen in Cannes en z’n filmische kwaliteiten een kwetsbare film, die een even liefdevolle uitbreng verdient als waarmee hij gemaak is. Het is dan ook te hopen dat hij niet hetzelfde lot ondergaat als Kieslowski’s A Short Film About Killing, die begin dit jaar via dezelfde distributeur en theaterexploitant na een paar weken al volledig verdwenen was. Wellicht helpt de titel in dit geval een handje.