Het nieuwe kijken #108

Ebele Wybenga over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Stel je voor dat je als je een film kijkt een tellertje in beeld ziet dat bijhoudt hoeveel CO₂ het maken van de film heeft uitgestoten. Bij het eerste frame zal het al meer zijn dan nul. Research voor de film en alle reisbewegingen voor de casting zullen wel een half tonnetje uitstoot hebben opgeleverd.

De eerste sprong komt als de eerste steracteur in beeld komt. Door privéjet-kilometers, extra grote trailers en meereizende entourage schiet de teller omhoog. Tijdens een lang shot van het landschap zonder decor of acteurs in beeld houdt de CO₂-meter zich eventjes koest, totdat orkestmuziek aanzwelt en de cijfertjes weer beginnen te springen.

Echt bont wordt het tijdens een scène vol computereffecten, waar je de kolencentrale bijna hoort kuchen bij het opwekken van al die energie die de servers nodig hebben voor het renderen. Als de aftiteling begint, raast de teller nog even door met alle uitstoot verbonden aan marketing, distributie en reisjes naar festivals. Aan het einde staan tientallen tonnen CO₂ op de meter.

Volgens schattingen in de branche, recent aangehaald in Filmkrant, gaat het produceren van een Nederlandse film gepaard met het uitstoten van tussen de 17 en 145 ton CO₂. Transport, locatie, materialen en catering zijn volgens onderzoek van de Universiteit Utrecht de grootste bronnen van vervuiling bij filmprojecten. Dit valt niet langer te negeren, want het Filmfonds verlangt voortaan een Carbon Action Plan bij elke financieringsaanvraag. Film for Future, een initiatief dat Nederlandse filmproductie schoner wil maken, verkondigt dat een gemiddelde film net zoveel uitstoot als tien gezinnen in een jaar of 27 retourvluchten Amsterdam-Rome.

Bekeken door een Hollywood-lens lijken zulke cijfers me klein bier. Als alle films met Nederlandse ingetogenheid gemaakt zouden worden, was de filmindustrie als geheel misschien wel tien keer schoner. Want een Britse productie stoot blijkbaar als snel 2.840 ton CO₂ uit, terwijl een Amerikaanse film met gemak nog eens 500 ton hoger uitkomt.

Theaterachtige films, opgenomen op één locatie met een kleine cast in weinig draaidagen, zijn natuurlijk erg groen. Films als Interview (2003), Locke (2013) of Carnage (2011). De duurzaamste film die ik kan bedenken is Blue van Derek Jarman uit 1993, met niets dan een blauwe achtergrond van begin tot eind. Maar misschien hoeven we het niet te zoeken in kleiner en minder. Kan een stevige rampenfilm met klimaat als thema miljoenen kijkers stimuleren hun uitstoot te verlagen? Dan loopt de teller misschien zelfs terug.