Dansplaining #40
Dehumaniseren door Hollywood
The Birth of a Nation
Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.
De Oscars zijn een jaarlijks ritueel waarin de Amerikaanse filmindustrie zichzelf een schouderklopje geeft. Tussen de flauwe grapjes door reiken filmsterren elkaar prijzen uit en wordt er braaf geapplaudisseerd. Toch zijn er ook elk jaar momenten van spontaniteit, verrassing en integriteit die de boel even wakker schudden en controverse creëren.
Dit jaar stond niemand op om de presentator een klap te geven en werd ook geen fout gemaakt bij het voorlezen van de winnende film. Regisseur Jonathan Glazer bleek met zijn veroordeling van dehumanisering in Israël en Palestina een ander soort ophef te creëren.
Glazer won de Oscar voor beste internationale film met zijn meesterwerk The Zone of Interest, waarin het gezin van nazi-commandant Rudolf Höss zich niets aantrekt van de massamoord die zich onder zijn leiding letterlijk naast de deur in het vernietigingskamp van Auschwitz voltrekt.
Het is een film die hard binnenkomt, omdat hij laat zien met hoeveel gemak we muren opwerpen waardoor we onverschillig kunnen blijven voor menselijk leed waarvan we maar al te goed weten dat het zich aan de andere kant afspeelt – zolang wij zelf maar comfortabel kunnen leven.
Glazers film is daarom veel meer dan de zoveelste veroordeling van de nazi’s: hij laat zien hoe gemakkelijk het is voor schijnbaar nette mensen om zich af te sluiten voor afgrijselijk onrecht. Het woord dat hij in zijn toespraak hierbij benadrukte was ‘dehumanisering’. Als Joodse filmmaker benoemde hij dat zowel de gruwelijke aanval van Hamas als de systematische onderdrukking van de Palestijnen het resultaat zijn van langdurige processen van verregaande ontmenselijking. Hij sprak zich daarbij uit tegen het inzetten van de Joodse identiteit en de Holocaust om deze processen te legitimeren en stelde de vraag wat ervoor nodig is om juist empathie en medeleven te versterken.
Film is daarvoor een prachtig medium. Twee uur lang leef je mee met personages die anders zijn dan jij, maar waar je wel iets van jezelf in herkent. Maar film is ook een krachtig ideologisch wapen dat dehumanisering juist in de hand kan werken. De eerste Hollywood-blockbuster, The Birth of a Nation (1915), portretteerde zwarte Amerikanen als barbaarse verkrachters die alleen met geweld overmeesterd konden worden. Als resultaat schoot het aantal racistische moorden omhoog en groeide de Ku Klux Klan explosief. Op dezelfde manier legitimeerde de western de genocide op inheemse Amerikanen door ‘indianen’ af te schilderen als primitieve wilden.
In dat opzicht was Glazers indrukwekkende toespraak meer dan de stellingname van een Joodse filmmaker die zich publiekelijk distantieert van het apartheidsregime van de extreemrechtse regering van Israël. Het is ook een veroordeling van de manieren waarop Hollywood dehumanisering juist makkelijker heeft gemaakt door hele bevolkingsgroepen af te schilderen als bad guys.
