De blik van de geest

Een van de opvallendste stijlvormen van de documentaire Those Who Feel the Fire Burning is het perspectief van de geest van een verdronken bootvluchteling. De camera dwaalt door de ruimte in een eerstepersoonsperspectief, iets wat in de filmgeschiedenis zelden voorkomt.

De camera is het oog van het personage. The Lady in the Lake (1947) staat te boek als de eerste film die dat deed. De film noir was geheel gefilmd vanuit de blik van Philip Marlowe, een revolutionair experiment dat helaas in de zaal niet goed uitpakte.

Het perspectief van een geest wordt al helemaal zelden ingenomen. Gaspar Noé deed het overrompelend in Enter the Void, waarin een overleden drugshandelaar door Tokio dwaalt als in een psychedelische trip, waarbij we exact zien wat hij ziet. Horror­films spelen er ook nog wel eens mee: I Am a Ghost, Maniac, The Blair Witch Project, Cloverfield. De literatuur kent enkele boeken geschreven vanuit het perspectief van de dode, zoals De maagd Marino van Yves Petry. En kunstenaar Marijke van Warmerdam maakte de twee verfijnde filminstallaties In the Distance en Couple (beide uit 2010), waarin een echtpaar op een bankje zit. De camera benadert hen in zo’n vloeiende beweging, dwars door het raam, dat de kijker zich een geest waant.

Een van de effecten van dit geestperspectief is dat je je kunt losmaken van de zwaartekracht. Op het doek ben je de ultieme toeschouwer én hoofdrolspeler tegelijk. Die onderdompeling is tegenwoordig vooral voorbehouden aan virtual reality. Dat Morgan Knibbe het in Those Who Feel the Fire Burning heeft toegepast op de feitelijke realiteit is bijzonder. De verdronken bootvluchteling komt zo wel heel erg dichtbij.