Focus: Robby Müller, Director of Photography

Vijf jaar geleden overleed cameraman Robby Müller. Kino in Rotterdam eert de meester van het licht met een programma van negen van zijn films. Ook te zien is Claire Pijlmans documentaire Living the Light: Robby Müller en uitvergrotingen van vijf door Müller gemaakte foto‘s.

Net als sommige regisseurs zijn sommige cameramannen gezichtsbepalend voor een tijdperk. Dat geldt zeker voor Robby Müller. Vanaf de jaren zeventig tot in het begin van het nieuwe millennium stond Müller in de frontlinie van de internationale artcinema.

Dat was geen doelgerichte planning, maar het gevolg van toevalligheden. Na de middelbare school wist Müller niet wat hij wilde. Toen hij iemand tegenkwam die op de Filmacademie zat, leek die opleiding hem wel interessant. Het pakte goed uit, waarna de met hem bevriende Nederlandse cameraman Gerard van den Berg hem als assistent naar Duitsland haalde.

Müllers leven veranderde toen hij op een filmset filmstudent Wim Wenders ontmoette. “Het klikte meteen”, zei hij later in een interview in het Parool. “We raakten bevriend en wilden samen iets doen.” Dat groeide uit tot een langdurige samenwerking, die maar liefst elf films opleverde. Daaronder Der amerikanische Freund (1977) en Paris, Texas (1984). Beide films zijn op het retrospectief in Kino te zien.

Müllers camerawerk paste perfect bij Wenders’ roadmovies. De weidse landschappen met dolende personages drukten de onbestemde gevoelens uit waar het de maker om te doen was. Het hoogtepunt in hun samenwerking was Paris,Texas, die Wenders in Cannes de Gouden Palm voor beste regie opleverde. Daarna werkten de twee nog één keer samen, aan Wenders’ pretentieuze mislukking Bis ans Ende der Welt (1991). Na die flop schoof Wenders Müller zonder pardon aan de kant. Na dertig jaar samenwerking kreeg hij niet eens telefoontje van de filmmaker, klaagde Müller later verbitterd over hoe Wenders hem liet vallen. Later prees Wenders Müller overigens de hemel in.

Bijzonder was ook de samenwerking van Müller met Jim Jarmusch. De twee ontmoetten elkaar in 1981 bij de pinda-automaat in de lounge van de gastenboot op het Filmfestival Rotterdam. De rest is geschiedenis. Het klikte en vanaf Down by Law was Müller Jarmusch’ vaste cameraman. Kino vertoont Mystery Train (1989) en Dead Man (1995).

Müller werkte graag met filmmakers die niet als regisserende managers een project uitvoeren, maar een eigenzinnige visie hebben. Filmers die het niet in clichés zoeken, maar in tegendraadsheid. Zoals Alex Cox met Repo Man (1984), waarin een punkrocker als hij zijn baan verliest werk vindt als inbeslagnemer van niet afbetaalde spullen. Met een punksoundtrack (onder andere Iggy Pop) groeide de film uit tot punkklassieker. Ook die film is te zien in Kino. Net als Barfly (Barbet Schroeder, 1987), over een alcohol gedrenkte relatie in een bar, waarmee Müller liet zien hoe subtiel hij een kleine ruime kon uitlichten.

Misschien wel de meest eigenzinnige filmmaker met wie hij werkte was Lars von Trier. Met hem maakte hij Breaking the Waves (1996), te zien in het retrospectief. Over Von Trier doen de krankzinnigste verhalen de ronde, maar Müller had geen moeite met de Deen. In het eerder genoemde interview noemde hij Jarmusch, Wenders en Von Trier “de fijnste regisseurs waarmee ik heb gewerkt, omdat zij hun keuzes duidelijk konden verwoorden”.

Müller en Hollywood was geen succes. De productie van William Friedkins To Live and Die in L.A. (1985) noemde hij “een heilloos gedoe. De opnames duurden drie maanden, wat ik veel te lang vond. Het was haat en nijd. Friedkin is een zeer dwingende regisseur. Hij keurde mij geen blik waardig.”

Betere herinneringen bewaarde Müller aan de samenwerking met Michael Winterbottom, met wie hij 24 Hour Party People (2002) maakte, het swingende en melancholieke portret van de muziekcultuur in de jaren tachtig in Manchester. Het was Müllers laatste grote film, omdat zijn ziekte verder werken onmogelijk maakte.

Inzicht in Müllers leven en filmopvattingen geeft Claire Pijnmans documentaire Living the Light: Robby Müller (2018). In de foyer van Kino hangen daarnaast ter gelegenheid van het retrospectief uitvergrotingen van vijf door Müller gemaakte polaraidfoto’s, uitgekozen door zijn vrouw Andrea Müller-Schirmer.

Robby Müller: Director of Photography | 16 september t/m 6 november | Kino, Rotterdam