THE SLEEPING MAN

Voor The sleeping man maakte regisseur Kohei Oguri de mooiste droomlandschappen die hij in Japan kon vinden met behulp van computertechnieken nog mooier dan we ze ooit kunnen dromen. Het is het soort bedrog waardoor we ons in Hollywoodfilms laten verleiden, maar in kleine, kunstzinnige films nog van opkijken. Toch past het wonderwel bij deze betoverende film.

We kijken er inmiddels niet meer van op: filmbeelden die geheel en al met behulp van computeranimaties tot stand zijn gekomen. Titanic, Godzilla, het feit dat we naar keurig geconstrueerd gezichtsbedrog zitten te kijken bederft de pret van het spektakel niet. We weten immers dat het productioneel veel te omslachtig zou zijn om zo’n oceaanstomer echt te laten vergaan en dat dat reuzenreptiel maar een menselijk bedenksel is. Toch geloven we voor even dat het waar is wat we zien; het is een van de aardigste verleidingskunsten van film: met open ogen bedrogen worden.

Slaapwandelend bestaan
Dat ook de kleine, alledaagse werkelijkheid in kunstzinnige films met behulp van dezelfde computertechnieken gegenereerd kan worden, realiseer je je vaak veel minder. Het is het soort bedrog waardoor je je ook veel bedrogener voelt dan bij de gemiddelde Hollywood-blockbuster. Zeker als je je net anderhalf uur lang hebt laten betoveren door de mooiste droomlandschappen ooit. Toch is dat precies wat er gebeurt in The sleeping man, de vierde film van de Japanse regisseur Kohei Oguri (1945) en de eerste die, na een succesvol internationaal festivalroulement, in Nederland wordt uitgebracht.
Op een aanvankelijk nauwelijks verhalende manier presenteert de film een reeks beelden uit een klein bergdorpje waar een thuisgekeerde wereldreiziger na een val in de bergen in zijn ouderlijk huis in coma ligt. Hij is ’the sleeping man’ en de mensen rondom hem lijken sindsdien een slaapwandelend bestaan te leiden.
Het is herfst als de film begint en we kennis maken met deze Takuji, zijn ouders, de dorpsdwaas die elke ochtend bij zijn huis waakt en zijn schoolvriend Kamimura. Het water ruist in de bergbeek, de bomen zijn groot en majestueus, de nevel die ’s ochtends de bossen bedekt even zuiverend als de stoom in het badhuis.
Er gebeurt niet veel: een Indonesische zangeres (gespeeld door de populaire Indonesische actrice, producente en boegbeeld van de Indonesische filmindustrie Christine Hakim) zingt treurige liedjes van heimwee in een bar, de vrouwen bezoeken het badhuis, een oude molenaar vertelt verhalen uit het feodale Japan en ook in dit pittoreske plaatsje knipperen er neonreclames in kauwgumplaatjeskleuren.

Louterend
Als een half jaar later, nadat Takuji uiteindelijk toch gestorven is, het hele dorp een Noh-spel in de openlucht bezoekt, wordt duidelijk wat al die droomachtige scènes van daarvoor te betekenen hebben. "Weet je waarom het Noh-theater zo’n indruk op ons maakt", vraagt de bejaarde molenaar, "omdat daarin droom en werkelijkheid elkaar ontmoeten." En dat is natuurlijk precies wat de film z’n toeschouwers voorhoudt: is dit een droom of werkelijk waar? Kijken wij naar de slapende Takuji of wandelen we door zijn dromen?
Er gaat in ieder geval een vredige en kalme sfeer van die slapende man uit, die op iedereen in het dorp een louterende invloed heeft. Ook op de toeschouwer. Want al nodigen de eerste beelden van een volle maannacht de toeschouwer direct de film binnen, het grotendeels uit strak gekadreerde, statische totaalshots opgebouwde vervolg vraagt concentratie en overgave aan Oguri’s strenge idioom. Wie dat opbrengt treedt binnen in een droomwereld waarvan je je kunt voorstellen dat zo de werkelijkheid eruit ziet in een flits van verlichting.
Het is goed te begrijpen waarom The sleeping man ondanks z’n trage tempo en beperkte verhaallijn in zoveel landen een succes kon worden. De film is nergens ‘moeilijk’ of quasi-kunstzinnig, z’n schoonheid kan je op alle niveaus aanspreken, van dat van de kitscherige zonsondergangposter tot meer transcendent. Z’n poëzie is voor iedereen herkenbaar die weleens van dat bedrieglijk zonlicht tussen twee regenbuien door heeft gezien. En anders zijn er nog de talloze grapjes, vervreemdend en bizar om je weer wakker te schudden. Want hoe zat het ook weer met dat versleten oosterse raadseltje? Was hij een man die droomde dat hij een vlinder was of een vlinder die droomde dat hij een man was die droomde dat…

Dana Linssen