THE BOXER

Achtentwintig jaar al duurt de strijd in Noord-Ierland. Sinds het bestand van 1994 werd een oplossing van het conflict mogelijk geacht. De gebeurtenissen sinds eind 1997 maken echter duidelijk dat een definitieve vrede nog wel even op zich laat wachten. In The boxer, de openingsfilm van het Filmfestival Berlijn, laat Jim Sheridan zien dat het vredesproces niet uitsluitend wordt gedwarsboomd door de tegenstellingen tussen protestanten en katholieken, maar meer nog door de tegenstellingen binnen de groepen zelf.

The boxer, de derde speelfilm waarin de Ierse regisseur Sheridan samenwerkt met acteur Daniel Day-Lewis (In the name of the father, My left foot), begint met de vrijlating van de 32-jarige bokser Danny Flynn (Day-Lewis) na een straf van veertien jaar wegens terroristische IRA-activiteiten. Al snel wordt duidelijk dat hij niet van plan is zijn leven opnieuw in dienst te stellen van de IRA. Liever dan een bruiloft van een IRA-lid bij te wonen, brengt hij de nacht door in een tehuis voor daklozen, waar hij zijn aan lager wal geraakte oud-bokstrainer tegen het lijf loopt. Samen met hem tracht Danny de plaatselijke boksschool ‘The Holy Family Boxing’ nieuw leven in te blazen. Beide mannen geloven in een boksschool op niet-sektarische grondslag, maar hoe moeilijk het is de strijd buiten de ring te houden, blijkt nog voordat de eerste wedstrijd is gespeeld. Omstandig worden de katholieke leden van de boksschool herdacht die zijn omgekomen in de strijd. De protestanten op hun beurt voorzien de jeugdige boksertjes van de kleding waarvoor het de katholieken altijd aan geld ontbrak.

Mede-martelares
De vrijlating van Danny leidt ook tot een opbloei van de liefde tussen Danny en zijn jeugdliefde Maggie (Emily Watson), dochter van de plaatselijke IRA-leider. Maggie is inmiddels getrouwd met Danny’s beste vriend, een eveneens gevangen genomen IRA-activist. Hoewel de liefde van Maggie voor haar echtgenoot al voorbij was toen haar eerste en enige zoon werd geboren en haar liefde voor Danny onverminderd groot is, wordt het haar door extremisten onmogelijk gemaakt haar gevoelens te uiten. Worden de gevangen IRA-activisten beschouwd als martelaren van de Ierse strijd; Maggie’s positie als ‘prisoner’s wife’ maakt haar tot mede-martelares, wier gedrag onbesproken dient te blijven teneinde de moraal van de IRA hoog te houden.
De strijd die Maggie tot een gevangene maakt, wordt door Sheridan verder uitgewerkt in de strijd tussen haar vader en de extremist Harry (Gerard McSorley). Voor Maggie’s vader staat vrede voorop en hij is bereid hiervoor concessies te doen. Voor extremisten als Harry is elk compromis echter ondenkbaar: de gevangen genomen en gedode IRA-strijders zijn martelaren, martelaren in een strijd om vrijheid die pas eindigt met de hereniging van Noord-Ierland met de republiek. Het sluiten van een compromis betekent in hun wereld dat de hele strijd zinloos is geweest. Zo extreem zijn deze IRA-leden dat zij in hun pogingen het vredesproces te saboteren geen onderscheid meer maken tussen tegenstanders en afvallige leden van de eigen groep. Danny wordt door zijn omgang met Maggie dan ook al snel een doelwit voor deze extremisten.

Boksring
Het is deze strijd tussen gematigden en extremisten die door Sheridan het meest overtuigend wordt uitgewerkt. Zolang martelaarschap wordt verkozen boven het compromis, is vrede in Noord-Ierland uitgesloten, zo lijkt hij te willen zeggen. En er zijn maar een paar extremisten nodig om het vredesproces doorlopend te verstoren. Hoe moeizaam de weg naar vrede is daardoor is geworden, wordt extra onderstreept door het trage tempo van de film.
Aan de basis van het door Sheridan en Terry George geschreven scenario van de film lag een niet-gerealiseerd scenario van Sheridan over de wereldkampioen lichtgewicht Barry McGuigan, de man die Daniel Day-Lewis zou begeleiden tijdens de verfilming van The boxer. Wellicht is het hieraan te wijten dat de film ondanks het ijzersterke thema toch niet helemaal bevredigt. De boksring als metafoor voor het vredesproces en de gevangenis waarin Danny zich na zijn vrijlating nog steeds bevindt, is wat al te doorzichtig. Dat is jammer, want op veel andere momenten in de film laat Sheridan zien ook zeer subtiel te kunnen zijn.
Zo is de liefde tussen Danny en Maggie niet alleen gecompliceerd door de heersende IRA-moraal, maar ook door het feit dat zij veertien jaar lang uitsluitend hebben geleefd met een beeld van elkaar, een beeld dat zich niet zonder meer laat verdringen door de fysieke aanwezigheid van de geliefde. Na Breaking the waves bevindt Emily Watson zich opnieuw in een situatie waarin haar liefde is onderworpen aan de eisen van anderen, met dat verschil dat zij zich in The boxer ten volle bewust is van de gevolgen van ieder (mis)stap. De vraag is dan ook wie de bokser is in deze door cameraman Chris Menges (The killing fields, Michael Collins) in grauwe tinten gegoten wereld. Een wereld die slechts kleur kent wanneer men zich begeeft op het terrein van de tegenstander.

Annemarie Vollebregt