Sleeping Beauty (Julia Leigh)

Vrouwenlijven gaan grif van de hand in de films van deze zomer. Geëxploiteerd door de seksindustrie. Door de filmgeschiedenis. Door mannen én door vrouwen. En soms door henzelf. Over schone slaapsters en fatale vrouwen.

Vergetelheid is wat ze zoeken, de mannen die met Lucy het bed delen. Hun grootste verlangen is bevrijd te worden van zichzelf. Die gunst verleent zij met verontrustend gemak. De grote vraag is: waarom? In Sleeping Beauty, het speelfilmdebuut van de Australische romanschrijfster Julia Leigh, komt een studente terecht in een duister sprookje. Als aanvulling op de rits bijbaantjes die ze al heeft, solliciteert ze bij een dame die exclusieve diensten verleent aan oudere heren. Ze krijgt een nieuwe naam, een zwijgplicht en een kopje verdovende thee. Een nacht lang staat haar willoze lichaam ter beschikking van de klant, die als enige restrictie meekrijgt dat er niet gepenetreerd mag worden.
Het speelt zich allemaal af in strakke kaders en gedempte kleuren. Waarin steeds die lelieblanke huid van Lucy oplicht, als een wit doek waarop elke droom geprojecteerd mag worden. De ultieme mannendroom? Dat valt nog te bezien. Passiviteit is haar vorm van rebellie. Ze laat zich niet exploiteren: ze exploiteert zichzelf. Want Lucy verlangt er misschien nog wel het meest van iedereen naar om zichzelf te verliezen. Haar filmzusters vind je niet in de zelfbewuste escortstudentes die recent nog in het Franse Elles werden neergezet, maar in de ambivalente, rusteloze zoekers uit de films van Catherine Breillat (36 fillette, Romance) en Sacha Polak (Hemel).

Heilige Dood
Tegenover de exclusieve schijnwereld van Sleeping Beauty staat de prozaïsche werkelijkheid van hoeren wereldwijd. In hun leven is de vraag naar het waarom meestal volkomen irrelevant, en de Oostenrijkse documentairemaker Michael Glawogger stelt hem dan ook niet. Wel geeft hij de vrouwen een gezicht en een stem in Whores’ Glory, een drieluik over ‘het leven’ in Thailand, Bangladesh en Mexico. Eerder maakte Glawogger al een film over de globale arbeidsmarkt (Workingman’s Death) en prostitutie benadert hij niet wezenlijk anders dan de extreme werkomstandigheden van staal- schroot- of mijnwerkers. Hij filmt hoe de vrouwen zich opmaken, klanten werven en samen pauzeren. Hij brengt terloops rituelen in beeld: het reinigen van een peeskamer met vuur en water, een schietgebedje voor veel klandizie of een offer aan Santa Muerte, de Heilige Dood.
Maar Whores’ Glory is geen antropologische studie. In de keuze van de bordelen en hoerenbuurten waar hij filmt, toont Michael Glawogger zich in de eerste plaats een cineast met oog voor filmische locaties. Als de camera de ‘City of Joy’ in Bangladesh binnengaat, is dat als het betreden van een op zichzelf staande wereld. Een omgekeerde wereld, waarin de vrouwen op bepaald agressieve wijze mannen aan de haak slaan. De ‘Fish Tank’ in Bangkok schept weer zijn eigen illusie: die van een ultieme consumentenmarkt waar mannen een vrouw uit de vitrine kunnen kiezen.

Schuld
Niet alleen in de prostitutie worden vrouwenlijven als handelswaar geëtaleerd. De onthutsende documentaire Girl Model opent met een scouting van tienermeisjes die via een modellencarrière hun Siberische geboortegrond achter zich hopen te laten. In bikini en op hakken paraderen ze voor de scouts, die hardop hun tekortkomingen becommentariëren en vooral op zoek blijken naar prepuberale meisjes. Als de dertienjarige Nadia wordt geselecteerd om te worden gelanceerd op de Japanse markt, voelt ze zich uitverkoren. Die roes duurt niet lang.
Het cynisme van deze industrie wordt wel het meest overtuigend belichaamd door voormalig tienermodel Ashley. Haar afschuw over de modellenwereld steekt ze niet onder stoelen of banken, maar ze heeft intussen haar onafhankelijkheid gekocht door als modellenscout nieuwe meisjes aan te leveren. Die combinatie wekt koude rillingen op. Want van haar begeleiding moet een meisje als Nadia het dus hebben. Nadia’s contract blijkt pure oplichting: van het beloofde werk komt niets terecht en in plaats van met een zak geld keren de meeste meisjes met een schuld aan het modellenbureau huiswaarts. In de tussentijd lopen ze casting na casting af en worden ze talloze malen gefotografeerd en gefilmd. Het materiaal dat dat oplevert, wordt soms buiten medeweten van de modellen — en dus zonder honorarium — in tijdschriften gepubliceerd. Of het komt terecht in de seksindustrie. Daar bestaat immers dezelfde obsessie met mooie, piepjonge meisjes als in de wereld van de glossy’s.

Tragische liefde
Ontheemd, belazerd en gedesillusioneerd — deze meisjes zijn misschien nog wel meer slachtoffer dan veel van de prostituees in Whores’ Glory. Uit die titel blijkt al dat het niet de bedoeling van de maker is om hoeren als slachtoffers te portretteren. Toch blijft de film minstens even ver verwijderd van hoerenromantiek. Daarvoor kun je deze zomer beter naar Le casque d’or (1952) die in een gerestaureerde kopie door EYE wordt vertoond in het kader van het Signoret/Montand programma. De klassieker van Jacques Becker, met Simone Signoret als fatale vrouw-van-lichte-zeden, vertelt het meeslepende verhaal van een tragische liefde in het Parijse criminele milieu rond het begin van de vorige eeuw.
Romantiek, tragiek en heroïek hangen nu eenmaal als vliegen om de meisjes van plezier. Het surrealistische Sleeping Beauty gooit het over een heel andere boeg en is daarmee de meest ongrijpbare film van deze vier. Het verkopen van haar lichaam is voor Lucy geen kwestie van overleven, maar een flirt met de dood. Haar gevaarlijke spel is dan ook pas ten einde wanneer ze haar eigen doodsportret in handen heeft.

Sasja Koetsier

Whores’ Glory | ***** | Duitsland/Oostenrijk, 2010 | Regie Michael Glawogger | 110 minuten | Distributie Amstelfilm | Te zien vanaf 5 juli

Girl Model | ***** | Verenigde Staten, 2011 | Regie David Redmon, Ashley Sabin | 78 minuten | Distributie Cinema Delicatessen | Te zien vanaf 12 juli

Casque d’or | Frankrijk, 1952 | Regie Jacques Becker | 97 minuten | Met Simone Signoret, Serge Reggiani, Claude Dauphin | Distributie EYE | Te zien vanaf 5 juli