LIAM

Terwijl Billy Elliot het armoedige arbeidersbestaan van zijn familie kon ontvluchten door te dansen, vindt Liam in de gelijknamige film nergens troost. Stephen Frears maakte een sociaal drama over een jongetje dat opgroeit in tijden van armoede en opkomend fascisme.

Bezien vanuit de grote ogen van het jongetje Liam is de wereld een grote poel des verderfs. Dagelijks krijgt hij op school donderpreken van de priester te horen, die benadrukt hoe zondig de mens is. Liam raakt zo erg in de war van zulke verhalen over de duivel, dat hij denkt te moeten opbiechten dat hij heeft gezien dat zijn moeder schaamhaar heeft. Zij voldoet niet aan de haarloze perfectie op de wulpse renaissance-schilderijen die stiekem in de klas rondgaan. Het tekent de onschuld van Liam ten voete uit.
Stephen Frears maakte na de aanstekelijke muziekfilm High fidelity een gitzwarte film, waarin heel wat drama is samengebald. Liam is het jongste zoontje in een arm Engels arbeidergezin dat leeft in de jaren dertig. Tijdens het nieuwjaarsfeest waarmee de film begint, is de familie nog redelijk gelukkig, maar snel daarna gaat het bergafwaarts. Vader verliest zijn baan in de haven en is te trots om als dagloner te werken. Daardoor kan het gezin de eindjes met moeite aan elkaar knopen, waardoor het steeds meer ontwricht.
Terwijl moeder, Liam en zijn zus gebukt gaan onder de gesel van het katholieke geloof, zoekt vader zijn heil bij de fascisten en bezoekt Liams oudere broer bijeenkomsten van de socialisten. Tegenover het deprimerende leven in het schaarsverlichte arbeidershuisje (beklemmend gefilmd door Andrew Dunn) staat de welvaart en het relatieve geluk van het joodse gezin waar dochter Teresa als dienster gaat werken. Die wereld zal aan het einde van de film wreed verstoord worden.

Dickens
De kindacteur Anthony Burrows — schattig als een zigeunerjongetje — speelt Liam in een mooie rol als een stille getuige met een maagdelijke blik op de wereld. Hij hoort de verhalen over hel en verdoemenis, hij ervaart de armoede in zijn gezin, en ziet de eerste tekenen van het antisemitisme in zijn woonplaats Liverpool. Maar de ernst ervan dringt niet tot hem door. Ook doordat hij stottert, krijgt hij het karakter van het hulpeloze, onmachtige engeltje in een wrede wereld.
Stephen Frears en scenarist Jimmy McGovern maken dankbaar gebruik van dat onschuldige kinderperspectief. Gebeurtenissen als de brand die gesticht wordt in de winkel van een joodse pandjesbaas krijgen door die kinderblik een onwezenlijk karakter. De hele film wordt daardoor ook enigszins fragmentarisch: losse impressies zijn achter elkaar gemonteerd, pas na enige tijd gaan zulke beelden spreken.
Juist door die naïeve visie van het jongetje vervalt Liam in een schematisme, waarin weinig ruimte wordt geboden aan nuances. Acteur Russell Dixon blaast de rol van de priester bijvoorbeeld op tot een Dickens-karikatuur zoals die zich in het hoofd van Liam heeft gevormd. Ook de manier waarop de vader van Liam zich aansluit bij de nazi’s, verloopt erg abrupt. Het ene moment luistert hij naar een politieke toespraak, het volgende moment marcheert hij al in zwart tenue door de straten. Hoe dramatisch het einde ook is, doordat Frears oppervlakkig over de gebeurtenissen heen scheert, lukt het hem niet om ons werkelijk te raken. Een volwassen blik had meer inzicht geboden.

Pieter Bots