IL DONO

Woorden ontbreken in de Italiaanse film Il dono, die de inwoners van een dorpje in Calabrië heel subtiel volgt. Regisseur Michelangelo Frammartino vraagt hierbij nogal wat zelfwerkzaamheid van de kijker.

Net zoals spiegelglad water een oppervlaktespanning heeft, kunnen ook stilstaande films onder spanning staan. Er hoeft niet veel te gebeuren in een film om veel te laten gebeuren. Ze kunnen tintelen juist doordat de actie wordt afgeknepen. De Taiwanese regisseur Tsai Ming-liang is er goed in, net zoals de Litouwse filmmaker Sharunas Bartas met zijn sombere portretfilms, en recent György Pálfi, die met Hukkle een grappige, zwijgende antropologische studie naar Hongaarse dorpsbewoners maakte.
Ook de Italiaanse film Il dono is gesitueerd in een dorp, dit keer in Calabrië, waar dagelijkse taferelen zijn gefilmd. Niet meer en niet minder. De beelden zijn in kalm tempo gemonteerd: een man is in de weer met emmer en schop, een lamme hond draait zich moeizaam om. Plots ‘gebeurt’ er wat, niet door een handeling van een personage maar door een bijzondere kadrering. Want de cameraman maakt van het dorp een coulisselandschap, een doorkijkje. Voorbeeld: voorin het beeld scheert een kapper een oude man, achter hem hangt prominent een poster van een pin-up, en daarachter door het open raam fietst een vrouw voorbij. Zulke perspectieven waar de achtergrond net zo belangrijk is als de voorgrond, zijn daarna nog vaker te zien. Bijvoorbeeld het nauwe steegje waar aan het eind een marcherende fanfare langs schuifelt. Einde scène.

Echo
De meeste beelden bedelen niet om complimenten maar bestaan uit korte impressies: de uitlaatgassen die een brommer achterlaat in een nauwe straat, het waswater dat op een schuine stoep wegsijpelt, kaarsrechte bomen in wit licht. Soms is de montage iets te duidelijk contrasterend: na het beeld van een desolate parkeerplaats bij de Supermercato volgt een kabbelende rivier. De camera zwenkt ook een aantal keren naar boven, waar het de wolkenlucht in het zenit bekijkt.
Soms vloeien de beelden pas later samen. Het geblaf van een hond op een plein dat weerkaatst tegen de oude muren, vindt een mooie echo in de bal die een half uur later tegen de muur ketst. Il dono vereist zo nogal wat zelfwerkzaamheid van de kijker, wat niet altijd beloond wordt. De film ontbeert een onderstroom die je in zijn greep houdt. Die subtiele aanpak heeft gelukkig wel tot gevolg dat er van romantisering van het Italiaanse platteland, zoals recent in Io non ho paura, geen sprake is. Il dono staat ook ver af het quasi-realisme van het Italiaanse drama L’isola, de minutieuze film die een dag uit het leven van een meisje op een eiland volgt. Il dono zweeft ergens tussen deze twee films in. Het stuurt de blik van de kijker nagenoeg niet. Dat is mede te danken aan de dialoogloze vorm, zodat woorden geen grip krijgen op de gebeurtenissen. Niets wordt benoemd. Met enige moeite zou je kunnen denken dat debuterend regisseur Michelangelo Frammartino technologische vooruitgang tegenover de natuur heeft geplaatst. Dit doet hij door alleen geluiden de ruimte te laten vullen: de ringtone van een mobieltje neemt het op tegen het gekwetter van de vogels.

Mariska Graveland