8 MILE

Eminem debuteert in een biografisch getint verhaal over een underdog die het wil maken als rapper. 8 Mile is interessanter als maatschappelijk fenomeen dan als film.

Jimmy Smith Jr. is het toonbeeld van ‘white trash’. Hij is slecht geschoold, heeft een onderbetaald baantje in de staalfabriek en woont bij zijn alcoholistische moeder in een rotte stacaravan. Zijn enige uitlaatklep is het rappen. Via ‘freestyle battles’ probeert hij een platencontract te krijgen om zo een nieuw leven te lanceren.
8 Mile is losjes gebaseerd op het leven van Marshall Mathers, beter bekend als Eminem. Maar meer nog dan een biografie is 8 Mile de nieuwste Hollywood-incarnatie van de American Dream. Er is een directe lijn te trekken van het ‘rags to riches’-motief in gangsterfilms als Scarface. Selfmade man Tony Montana omschrijft in die film zijn ambitie met de woorden: "To have the whole world and everything in it." Sylvester Stallone molk als boksende underdog Rocky Balboa het knokken voor erkenning wel vier films lang uit. En ook de discodansende John Travolta past naadloos in het strebertjes-stramien. 8 Mile is niet meer of minder dan de Grease van de jaren nul. Ook hier zien we weer een kansloze en kwaaiige jongen die zich via zijn passie uit de goot werkt, een Amerikaans archetype van het zuiverste water.

Superbraaf
Als film is 8 Mile absoluut niet serieus te nemen. Het drama is plat en voorspelbaar, en Jimmy’s karakterisering als eerlijke, gevoelige en eigenlijk superbrave jongen is totaal ongeloofwaardig. Aan de positieve kant: Eminem bewijst dat hij kan acteren. Het is alleen de vraag of hij die belofte ook waar kan maken in rollen die minder autobiografisch zijn.
De meeste fans en critici zal het worst wezen. Hen gaat het vooral om het mediafenomeen dat Eminem in korte tijd geworden is. Het blonde schreeuwlelijkje, die zong over ‘fucking fags’, zijn junkiemoeder en een fictieve moord op vriendin Kim, was lange tijd ’the guy you love to hate’. Maar sinds kort is het enfant terrible van de Amerikaanse pop door links en rechts in de armen gesloten. 8 Mile wordt gezien als een volwassen filmdebuut met een gewichtige boodschap. Zelfs het als kritisch bekend staande Village Voice roemde de rapper als vernieuwer.
En hoe overdreven dit soort lofbetuigingen ook klinken, helemaal uit de lucht gegrepen zijn ze niet. Want scenarioschrijver Scott Silver (johns) en regisseur Curtis Hanson (L.A. Confidential, Wonder boys) weten aan 8 Mile, ondanks alles, net een kleine draai te geven aan het gebruikelijke American Dream-script. Zo is Jimmy’s vriendin Alex niet alleen maar een troffee voor de winnaar; zij kiest uiteindelijk als onafhankelijke vrouw voor een eigen carrière als fotomodel. En Eminem neemt het als Jimmy meermalig op voor homo’s, een groep waarop hij in het verleden niet uitgescholden raakte.
Maar wat Jimmy Smith — en daarmee Eminem — tot een radicaal ander soort sociale klimmer maakt dan de gangsters, bokskampioenen en discodansers, is het onconventionele karakter van zijn sociale succesroute. Jimmy is een zogeheten ‘wigger’, white nigger, die zich bedient van een raciaal idioom dat niet bij zijn huidskleur past. En in die zin springt hij over de hoogste maatschappelijke barrière die de Amerikaanse samenleving kent.

Edo Dijksterhuis