Thuiskijken – 19 maart 2016

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

De beste dvd’s van 2008

DEKALOOG
Krzysztof Kieslowski
Alhoewel de Britse distributeur Second Run mij het meest verblijd heeft met hun verbazingwekkende greep uit de grabbelton van de filmgeschiedenis, was het werkelijke hoogtepunt van het jaar de volledige dekaloog-box, voor het eerst in Nederland samengebracht door Moskwood Media, voorzien van honderd vragen aan regisseur Kieslowski en vijf schijven met de tien mooiste films die een mens zich maar kan voorstellen. Uiteraard sinds 1989 al een feit, maar nu is er geen ontkomen meer aan: elk menselijk drama op groot scherm dient zich vanaf nu langs de meetlat van Kieslowski te leggen. Het is van wezenlijk belang dat een ieder dit ziet.
Mike Naafs
(Moskwood)

LADIES AND GENTLEMEN, THE FABULOUS STAINS
Lou Adler
In het genre popcultfilms is er bijna geen meer beroemde titel dan ladies and gentlemen, the fabulous stains (1981). Waarin een bozig Amerikaanse weesmeisje (een net vijftien geworden Diane Lane) zichzelf voortaan Third Degree Burns noemt en een meidenpunktrio — zonder drummer! — begint met onder meer Laura Dern. Binnen de kortste keren heeft ze met behulp van een tv-journaliste een horde navolgers, ook met ‘white stripes’ in het haar en een doorkijkbloes. De film kwam nogal chaotisch tot stand en pas twee jaar na de eerste filmopnamen legde men de laatste hand aan de clip op het einde, waarin Lane er opeens uitziet als Martha Davis van The Motels (voor wie dat nog wat zegt). "Kijk, daar heb ik mijn haar van rumble fish", zegt Lane tegen Dern in bijgevoegde commentaar. Waarom zo cultig? In de bijrollen doen twee Sex Pistols én een Clash-lid mee.
Ivar Snoep
(Rhino, import)

LADY CHATTERLEY
Pascale Ferran
Een oerverbeelding van verlangen: geduldig, teder, wachtend tot die ander jou ook helemaal ziet, en dan een laatste stap zetten. Man en vrouw moesten het Paradijs ooit per ongeluk verlaten, in deze lady chatterley keren ze er terug. D.H. Lawrence schreef meerdere versies van zijn verhaal over de liefde tussen een rijke dame en haar jachtopziener. Dit moet de mooiste zijn. Zeg ik zonder de andere te kennen. Dit moét de mooiste zijn. Ideaal voor wegdromen tijdens winderige herfstochtenden, donkere wintermiddagen, frisse lenteavonden en zwoele zomernachten. Met 150 minuten aan extra’s.
Ronald Rovers
(Contact Film/Filmfreak)

THE FILMS OF BUDD BOETTICHER
Budd Boetticher
Ranown! Op dvd! Gerestaureerd! En dus met afstand de beste dvd van het jaar: the films of budd boetticher, een collectie van vijf westerns uit de late jaren vijftig gemaakt door een van de merkwaardigste regisseurs uit de geschiedenis van Hollywood: Oscar ‘Budd’ Boetticher (1916-2001). Sportman. Matador. En cineast. De vijf films in de collectie, bekend als de ‘Ranown’-westerns (combinatie van de namen van producent Harry Joe Brown en acteur Randolph Scott), hebben vrijwel allemaal dezelfde structuur. Een prachtig voorbeeld van Boettichers compacte, intelligente stijl is comanche station (1960). In het eerste kwartier van deze onvergetelijke film wordt geen woord gesproken terwijl Scott, een premiejager, met Comanche-strijders onderhandelt. De rest van de film draait om het ontwikkelen en verdiepen van Scotts personage, een eenzame revolverheld die nergens thuishoort, gedreven door wraakgevoelens (zijn vrouw werd ooit door dezelfde stam gekidnapt), maar geen moment wijkend van zijn eigen strikte, zelfopgelegde morele code.
Gawie Keyser
(Sony, import)

GODARD COLLECTION
Jean-Luc Godard
Genie of pretentieuze pseudo-intellectueel? Over de inmiddels 78-jarige Jean-Luc Godard heeft iedereen een mening, maar die is zelden gebaseerd op filmkennis. Dat kon in Nederland ook niet, want er waren maar een paar films van Godard op dvd verkrijgbaar. De dvd-box Godard Collection is een kleine stap voor de mensheid, maar een grote voor de Nederlandse cinefiel. In één klap krijgt hij met elf films en een ongelofelijke hoeveelheid extra’s (introducties op films, korte films, interviews en documentaires) een geweldig inzicht in Godards carrière. Het is terecht dat zeven films uit de beginperiode zijn, want voor 1965 maakte Godard zijn beste films, met als hoogtepunten à bout de souffle, le mépris en alphaville. Dat de overige films van na 1982 zijn is niet toevallig, want na 1965 maakte Godard een jaar of vijftien maoïstische, leninistische en ander istische traktaten. Het is geschiedvervalsing dat deze kijkersmartelingen volledig ontbreken, maar laten we niet zeuren: de Godard Collection levert Godard-bewonderaars en -haters voortreffelijke munitie.
Jos van der Burg
(Universal)

AN AMERICAN IN PARIS
Vincente Minnelli
Gene Kelly’s grandioze draaien en George Gershwin-liedjes als ‘I’ve got rhythm’ en ‘It’s wonderful’ hebben an american in paris tot een klassieker gemaakt om volledig in weg te zinken. De film, met zijn kleurrijke kostuums en Parijs als pittoresk decor, verscheen onlangs als twee-disc-dvd. Bij de extra’s is een documentaire over Kelly opgenomen, anatomy of a dancer (2002). In deze film brengt regisseur Robert Trachtenberg de artiest weer tot leven door middel van archiefmateriaal en bekenden van Kelly. Ook tegenspeelster Leslie Caron vertelt en die is nog net zo ontroerend als in an american in paris.
Laura van Zuylen
(Warner Home Video)

SUNRISE
F.W. Murnau
De eerste Amerikaanse film van Murnau (nosferatu), gemaakt met blanco cheque en nul studiobemoeienis, is een hypnotiserend melodrama over De Liefde èn een hoogtepunt van de zwijgende film. Van sunrise (1927) bestonden al enkele mooie uitgaven maar mijn dvd-moment van het jaar is de vertoning die door Kevin Toma live werd voorzien van een nieuwe muziekscore. Toma, filmjournalist, dj, muzikant en componist, maakte in opdracht van diverse Brabantse theaters een prachtige, tweekoppige compositie: live gespeelde piano en uit samples opgebouwde elektronica. De afwisselend intieme, opwindende en schurende muziek paste wonderlijk mooi bij het hemelbestormende liefdesverhaal. Welke distributeur durft het aan en brengt dit uit?
Rik Herder

PIERROT LE FOU
Jean-Luc Godard
Geen nieuwe film, maar wel een nieuwe dvd die mij dit jaar wegblies is de luxe editie van pierrot le fou (1965), uitgebracht door Criterion. Veel mooie extra’s, waaronder interviews met hoofdrolspelers Anna Karina en Jean-Paul Belmondo, een documentaire en prima liner notes. Maar de film zelf is de grootste attractie, een nog steeds bijzonder prikkelende kruisbestuiving van film noir, komedie, tragedie, psychedelica en zelfs een mopje musical. Godard was zijn tijd ver vooruit en mixte genres op een manier waarvan Tarantino alleen kan dromen. Een brok dynamiet van een film, een natte droom voor zowel filmliefhebbers die uitvoerig willen analyseren als cinefielen met gezonde honger.
Mike Lebbing
(Criterion, import)

BOTTLE ROCKET
Wes Anderson
Nee, niet de mooiste of beste film van Wes Anderson, de Texaan die door Martin Scorsese zelf tot de nieuwe Martin Scorsese werd benoemd. En ook niet de mooiste uitgave van Criterion, de distributeur die op deze pagina verreweg het best vertegenwoordigd is. Toch mijn favoriet, omdat het de kiemen van latere meesterwerkjes als rushmore en the royal tenenbaums beiden net als bottle rocket mede geschreven door Owen Wilson) zo mooi blootlegt. Zoals Scorsese zelf het in een inleidend briefje stelt: "Een film zonder een spoortje cynisme, die overduidelijk ontstond uit de affectie van de regisseur voor zijn karakters in het bijzonder en de mensheid in zijn geheel."
Joost Broeren
(Criterion, import)

Boudisque top tien 2008
Met een greep uit wat de Filmkrant over de films te zeggen had.

VAMPYR (Eureka/Masters of Cinema)
‘vampyr is spannend op een andere manier. Zo is er een ademloos lange take waarin alleen maar schaduwen te zien zijn, van een eenbenige man, een grafdelver die achterstevoren graaft en dansende paartjes. vampyr is film in de puurste vorm.’ Mariska Graveland

A MAN ESCAPED (Artificial Eye)
‘Waarom Fontaines poging lukt, maar die van een medegevangene eindigt in executie? Alleen God weet het antwoord. Misschien weet Hij ook waarom de film nog steeds zo’n diepe indruk maakt.’ Jos van der Burg

MISHIMA: A LIFE IN FOUR CHAPTERS/PATRIOTTISM (Criterion)
‘Vijf jaar voor Mishima zijn leven beëindigde met een theatrale zelfmoord had hij die al verfilmd, met zichzelf in de hoofdrol. Patriotism ís Mishima. Deze serene, elegante registratie van een seppuku is in alles het tegenbeeld van Schraders extravagante muziek- en kleurexplosie.’ Rik Herder

L’ENFANCE NUE (Eureka/Masters of Cinema)
Speelfilmdebuut van de toen 44-jarige Maurice Pialat werd geproduceerd door François Truffaut, en gaat net als diens eigen debuut les 400 coups over de jeugd. Eerste in een reeks Pialat-uitgaves van distributeur Eureka.

SILENT OZU (Criterion/Eclipse)
Deel tien uit Criterions serie kale releases brengt de zwijgende films tokyo chorus, i was born but… en passing fancy samen, drie familiekomedies — het genre waar regisseur Yasujro Ozu ook na de invoer van geluid beroemd om zou blijven.

SYNDROMES AND A CENTURY (BFI)
‘Weerasathekuls versie van Mozarts thema van magie en transformatie uit ‘Die Zauberflöte’. Na afloop van het kijken heb je het gevoel dat je in een lichtgroen bad van verse lentebladeren hebt liggen dromen.’ Dana Linssen

DEATH OF A CYCLIST (Criterion)
Het melodrama aan het oppervlak van Juan Antonio Bardems klassieker uit 1955 wordt doorbroken in de bijna schizofreen te noemen vorm, waardoor Bardem impliciet commentaar kan geven op het regime van Franco.

JUDEX/NUITS ROUGES (Eureka/Masters of Cinema)
Net als in les yeux sans visage, de bekendere film van regisseur Georges Franju, staan maskers centraal; dit zijn superheldenfilms, maar dan anders. Geen blockbustervermaak maar poëtische misdaadfilms met een suggestieve sfeer.

VALERIE AND HER WEEK OF WONDERS (Second Run)
‘En distributeur Second Run gaat ondertussen lustig door. Wederom hebben ze ergens uit die adventkalender van ze een anachronistisch meesterwerk getrokken. Een Tsjechische vampierfilm die de hersenpan laat overkoken.’ Mike Naafs

PHASE IV (Legend Films)
Saul Bass is beroemd om de begintitels die hij maakte voor de films van Hitchcock. De enige speelfilm die Bass regisseerde, phase iv, heeft in het geheel geen titelsequentie. Maar het spel met kleuren en vormen waar Bass zo bekend om staat, werkt simpelweg door de gehele film.

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl.

WHITE DOG
De tomeloze wreedheid van de mens

white dog, de zwanenzang van Samuel Fuller in Hollywood, is een wonderlijk pulpachtige, sociale satire over rassenhaat en onmenselijkheid, gemaakt in een tijd waarin het idee van film als een merk werd geboren.

Sam Fullers laatste grote film, white dog, over een herdershond die gehersenspoeld is om zwarte mensen aan te vallen, kwam in 1981 uit, een paar jaar na de revolutie in filmmarketing die was ingegeven door jaws (1975) en star wars (1977). In één klap was de ‘high concept’-film, de zomerse kaskraker, een onuitwisbare werkelijkheid geworden. Het briljante cujo, ook zo’n conceptfilm over een moordende hond, zou een paar jaar na white dog een internationale hit worden. Fuller, die in de Tweede Wereldoorlog vocht en daarna meesterwerken maakte als pickup on south street (1953), shock corridor (1963) en the naked kiss (1964), toonde zich terdege bewust van de omwenteling die hem als kunstenaar in Hollywood fataal zou worden. In een prachtige scène in white dog gooit een oude dierentrainer, gespeeld door Burl Ives, darts naar een poster van R2D2, de robot uit star wars. "Dat’, zegt Burl wijzend naar R2 op de muur, ‘dát is het probleem."
Voor Fuller was geen plaats meer in het nieuwe Hollywood, speeltuin van mensen als producent Don Simpson en Michael Eisner, hoofd van Paramount. Juist Eisner exclameerde na het lezen van het script van white dog: ‘Dit is ‘Jaws on paws’!’ Fuller moet gegruwd hebben. Maar de dubbele ironie is dat ook zijn eigen werk doorgaans doortrokken was van exploitatie. Fuller, die op z’n zeventiende begon als misdaadjournalist in New York, schreef bijvoorbeeld mee aan Terence Youngs fascinerende the klansman (1974), over racisme en geweld in het Amerikaanse Zuiden (met Lee Marvin en Richard Burton in de meest bizarre rollen van hun leven).

Pulp
Dat script is exemplarisch voor Fullers capaciteit om binnen de kaders en conventies van pulp op iets essentieels te wijzen, namelijk de tomeloze wreedheid van de mens. white dog begint als Julie Sawyer (Kristy McNichol), een jonge actrice in Hollywood, een hagelwitte Duitse herdershond aanrijdt. Ze verzorgt hem en neemt hem mee naar huis. Het sleutelmoment in de film is de scène waarin Julie slaapt. Een verkrachter dringt haar appartement binnen. De hond ligt op de bank in de woonkamer, waar een televisie keihard aanstaat, met op het scherm flikkerende beelden uit een zwart-wit oorlogsfilm. De man valt Julie vervolgens aan, maar de hond komt haar redden. Fuller snijdt tussen de hond die de verkrachter verscheurt en beelden van de oorlogsfilm. Het geluid van oorlog klinkt al harder. En daar gaat het Fuller om: white dog is een allegorie van de oneindige mogelijkheden van de mens om het kwaad in zichzelf de vrije loop te laten. Deze scène is even rauw en briljant als de opening van the naked kiss, waarin Constance Towers een man tot moes slaat, en dan haar kaal geschoren hoofd ontbloot.
In white dog brengt Julie de hond vervolgens naar de zwarte trainer Keys (Paul Winfield), die meteen door heeft dat het om een ‘witte hond’ gaat, een hond die geconditioneerd is om zwarte mensen aan te vallen. De rest van de film draait om de vraag of dat proces kan worden omgedraaid. Is er verlossing mogelijk in een wereld waarin haat en het geweldsinstinct zo diep liggen?
De release van white dog was een ramp. De burgerrechtenbeweging NAACP verklaarde het werk tot een racistische film, waarna Paramount het in de kluis stopte. Fuller was er klaar mee; hij vertrok naar Frankrijk waar hij de volgende dertien jaar in ballingschap woonde. Maar begin jaren negentig, een paar jaar voor zijn dood, werd white dog alsnog uitgebracht in Amerika, en jubelende recensies volgden, onder meer van J. Hoberman van The Village Voice, van wie er een uitstekend essay verschijnt in het boekje bij de nieuwe Criterion-dvd. Tevens op deze schijf: een documentaire over de ontstaansgeschiedenis van white dog waarin Curtis Hanson, vriend van Fuller en medescenarist van white dog, aan het woord komt. Criterion doet hiermee recht aan een cruciaal werk van een groot kunstenaar.

Gawie Keyser
(Samuel Fuller, VS, 1981). Te koop op dvd (Criterion, import, regio 1).