FilmThuis – 22 september 2010

THE HUMAN CENTIPEDE
100% medisch correct

Er was een Nederlandse film die het afgelopen jaar veel stof deed opwaaien in het buitenland. De film kreeg een bescheiden Amerikaanse bioscooprelease in april, en won in Los Angeles het Screamfest 2009. Het was de film waarover horrorwebsites niet raakten uitgeschreven en waaraan Roger Ebert weigerde een sterrenbeoordeling te geven: ‘It occupies a world where the stars don’t shine.’ Die Nederlandse film was in eigen land nooit te zien. Wie kennis wil nemen van the human centipede (first sequence) wil zien, is aangewezen op de zojuist verschenen Britse dvd.

Tom Six (honeyz, i love dries) was de zuinige Hollandse recensies van zijn vorige films zat en koos er daarom voor zijn nieuwste (vooralsnog?) niet in Nederland uit te brengen. Die strategie legde hem geen windeieren. De tagline van the human centipede haalde — met dank aan komiek Stephen Colbert — zelfs de uitreiking van de Emmy Awards: ‘100 procent medically accurate!’
In i love dries werd volkszanger Dries Roelvink ontvoerd door zijn fans en gedwongen voor zaaddonor te spelen. De centrale gedachte achter the human centipede prikkelt de fantasie nog sterker. Wat als we drie mensen aan elkaar vastnaaien — mond op anus — en zo het langste menselijk spijsverteringskanaal ooit creëren?
Die waanzinnige gedachte is ontsproten aan het brein van Dr. Joseph Heiter, de hoofdpersoon van the human centipede. De Duitse arts experimenteert in zijn afgelegen villa met het chirurgisch samenvoegen van zijn Rottweilers (‘3-hund’) en het scheppen van een menselijke duizendpoot. De Duitse televisieacteur Dieter Laser speelt de waanzinnige dokter met verve. Met een fikse portie overacting, een imposant stemgeluid, brede moffenkop en smetteloos witte doktersjas zaait hij terreur bij de twee Amerikaanse toeristes en de Japanse man die hem in handen zijn gevallen.

Geconstipeerd
Voor wie houdt van horror met een vette knipoog levert het een vermakelijk eerste half uur op. Alle personages in the human centipede zijn clichés, te beginnen met de twee bimbo’s die natuurlijk met autopech stranden in the middle of nowhere, en er wordt vaak tenenkrommend geacteerd. Toch maken het uitzinnige uitgangspunt en Dieter Laser veel goed. “Are you alone?” is het eerste wat hij de dames vraagt als ze in de stromende regen aanbellen. Fans voelen de voorpret dan al tintelen.
Het probleem is dat Six er vervolgens geen echt spannende film van weet te maken. Een halfslachtige ontsnappingspoging of de politie die vragen komt stellen: Six regisseert het allemaal vlak en spanningsloos. Sterker, hij lijkt er helemaal niet in geïnteresseerd te zijn het publiek angst aan te jagen. Het script, de aanhoudend huilende actrices en de camerastandpunten lijken er vooral op gericht — bijna op het fetisjistische af — om de seksuele en raciale vernederingen zo lang mogelijk uit te melken. Dat de Japanner zich permanent de kont moet laten kussen door een blanke New Yorkse is net zo gecalculeerd als de climax, het moment waarop de eerste schakel in de menselijke keten moet poepen (“Feed her! Swallow it, bitch!”) en de nummer twee geconstipeerd raakt.
Grote kans dat deze beschrijving toch weer enkele mensen nieuwsgierig heeft gemaakt. Dat is Six’ koopmanstalent. De regisseur weet nu al dat er grote vraag zal zijn naar the human centipede ii (full sequence), dat hij momenteel aan het draaien is. In het vervolg worden, zo kondigde hij vast aan, wel twaalf mensen aan elkaar genaaid.
Horror moet het vaker hebben van grappig sadistische uitgangspunten (deze maand: piranha, siliconentieten vs. bijtgrage visjes!), maar de spanning en humor in zo’n film resulteren na afloop in het louterend besef veilig in de bioscoop te zitten en gelukkig nog te leven. the human centipede is veel onveiliger: de sadist is de held, de vernedering de enige attractie.

Barend de Voogd

the human centipede (first sequence) (Tom Six, Nederland, 2009, Eureka)

Jonathan Parker over (UNTITLED)
‘We konden niets absurders bedenken dan de echte kunstenaars’

In zijn scherpe satire (untitled) neemt Jonathan Parker de kunstwereld van New York op de hak. Muzikant Adrian Jacobs (Adam Goldberg) maakt ernstige moderne composities voor emmers en spijkers, en legt het aan met galeriehoudster Madeleine Gray (Marley Shelton) die als een dolle achter de meest belachelijke kunstwerken en hun wereldvreemde makers aanloopt om maar niet achter te blijven.

Jonathan Parker op de set van (untitled).

Jonathan Parker: “Ik groeide op in een artistiek gezin: mijn moeder is kunstenaar, en ze heeft een klein museum in San Francisco. Maar eigenlijk ben ik zelf pas eigentijdse galerieën gaan bezoeken toen mijn zoon zich voor kunst ging interesseren. Elke keer dat ik naar zo’n show ging waren daar altijd dezelfde zes of zeven kunstenaars en het begon me op te vallen dat de verzamelaars gemengde motivaties hadden. Ze wilden toegang krijgen tot een sociale scene waar ze anders niet bij zouden komen, en ze zagen de kunst vooral als een financiële investering. Dat staat dus erg ver af van de hoogdravender ideeën die de kunstenaars er zelf op nahouden.
“Mijn film is een comedy, ik wil dat mensen erom lachen. Maar wat betreft de weergave van de kunstenaars en hun persoonlijkheden was het eigenlijk een kwestie van observe and report. We hebben niets overdreven, omdat we merkten dat we het niet absurder konden bedenken dan de echte kunstenaars. De belangrijkste werken die we in de film gebruiken is een taxidermiecollectie, bedacht door mijn zoon Sam, die kunst studeert aan de NYU, en gemaakt door kunstenaar Kyle Ng. De andere stukken in de film zijn parodieën op specifieke kunstwerken of combinaties van het werk van verschillende kunstenaars, specifiek voor de film gemaakt.”

Drie stippen
“Het normale werk van de kunstenaar die de nietsige decoratieve schilderijen maakte, waar Adrians broer in de film bakken geld mee verdient, lijkt totaal niet op wat hij voor de film maakte. Maar kort nadat de film klaar was, zei hij in een interview dat hij veel had geleerd van het maken ervan en sommige ideeën in zijn echte werk heeft geïncorporeerd. Hij was zich er natuurlijk van bewust dat de film een satire is, hij had het scenario gelezen. Maar toen we het werk bij hem op gingen halen, zei hij dingen als: ‘Als je één stip hebt, is het gewoon een stip. Maar als je twee stippen hebt, is het een relatie, en als je er drie hebt krijg je een vlak.’ Die teksten hebben we letterlijk in de film gebruikt.
“We wilden tot op de grens van farce gaan, maar er niet overheen. Daarom was het belangrijk dat, hoewel we willen dat het publiek erom lacht, alle kunstwerken in de film een bepaalde integriteit hebben, binnen de wereld van de film. Bijvoorbeeld die taxidermiewerken: als ik die in een galerie zou zien, zou ik ze denk ik best goed vinden. Maar wanneer je het op het scherm gooit, wordt het grappig. Dat is net zo met de muziek die Adrian maakt. Ik speelde ooit zelf ook van die hermetische muziek, en bij dat soort concerten zal er — ongeacht of er zes mensen in de zaal zitten of zestig — nooit gelachen worden, hoe lachwekkend het misschien ook is wat er op het podium gebeurt. Maar als je datzelfde optreden uit die context trekt en in een film stopt, lacht iedereen erom.”

Joost Broeren

(untitled) (Jonathan Parker, Verenigde Staten, 2009, Screen Media, regio 1)

Release top-5
Ook deze films komen in oktober uit op dvd.

SOUL KITCHEN (Fatih Akin)
‘Omdat soul kitchen een komedie is, komt uiteraard alles op zijn pootjes terecht. Het gaat om de weg ernaartoe. Die is feestelijk, mede dankzij de swingende hiphop en soulmuziek.’ Jos van der Burg, FK321

LA DANSE (Frederick Wiseman)
‘Cameraman John Davey is geniaal. Hij heeft inzicht in dans en weet ook hoe veelzeggend het kan zijn een tijdlang alleen de uitdagende spitzen van een ballerina te laten zien.’ Laura van Zuylen, FK319

MR. NOBODY (Jaco Van Dormael)
‘Van Dormael haalt er van alles bij in zijn hoogvlieger: van entropie tot Chinese wijsheden, van snaartheorie tot het vlindereffect, van een marsreis naar de eerste grote liefde.’ Mariska Graveland, FK322

THE DOORS — WHEN YOU’RE STRANGE (Tom DiCillo)
‘De terugkerende scènes met een al dan niet fictieve Jim Morrison vormen een even intrigerende als ongrijpbare toevoeging aan deze verder conventioneel gesneden documentaire.’ Leo Bankersen, FK321

A SINGLE MAN (Tom Ford)
‘a single man draait om ogen. Het draait om kijken, bekeken worden, zien. Om het oppervlak en om wat daar onder doorschemert. Ogen in extreme close-up.’ Joost Broeren, FK318

Groezelig Gent
STEVE + SKY (Felix Van Groeningen, België, 2004, Lumière)
Een meeuw vliegt op rockmuziek. Zijn vleugels snijden door de lucht, de gitaren snerpen. De vogel is vastberaden, in tegenstelling tot Steve en Sky. Zij zijn namelijk zoekende, op alle vlakken.
In het speelfilmdebuut van Vlaming Felix Van Groeningen (de helaasheid der dingen, dagen zonder lief) vinden Sky (Delfine Bafort) en Steve (Titus de Voogdt) bij elkaar stabiliteit. Zij is nu eens hoertje, dan weer fabrieksmedewerkster en uiteindelijk stripteasedanseres in de tent van een ex-gedetineerde, de invalide Jean-Claude (Johan Heldenbergh). Steve is aanvankelijk een dealertje in xtc, maar probeert na een periode achter de tralies het motorjatten van Jean-Claude te leren. De film speelt zich af in de bordelen, hotels en wc’s van een groezelig Gent.
Van Groeningen zelf is in deze film ook nog zoekende, voornamelijk naar zijn personages. Ze blijven allemaal oppervlakkig; hun diepgang moet je erbij voelen. Van geen van hen verklaart de regisseur waarom ze zijn zoals ze zijn, met het gevaar dat je onverschillig wordt over wat ze overkomt.
Dit experiment levert hem echter wel een mooie, naturelle speelstijl op. En ook de humor en de absurdistische scènes, die zijn de helaasheid der dingen (2009) zo charmant maakten, hebben hun wortels in steve + sky. Steve rent eindeloos rondjes om een rotonde terwijl hij steeds meer kledingstukken uittrekt; Sky gaat met haar goudvissen in bad.
Maar het is niet eerlijk om de film alleen als oefening af te doen. Het slimme gebruik van flashbacks en flashforwards maakt hem spannend en de korrelige beelden leggen de smoezeligheid weergaloos vast. Daarin staat de film geheel op zichzelf.
Laura van Zuylen

Koppig
DONKEY (Antonio Nui?, Kroatië, 2009, Filmfreak)
Vorige maand schreef ik over de opleving in de Balkancinema; een herhaling daarvan zal ik u hier besparen. Mijn bevreemding over het feit dat het Kroatische donkey (kenjac) de Nederlandse bioscopen niet haalde (op vertoning op het afgelopen IFFR na) heb ik elders in deze krant al genoteerd. En enkele maanden geleden schreef Niels Bakker op deze pagina’s al dat door het Rotterdamse Hubert Bals Fonds ondersteunde films (de dvd verschijnt nu op het Filmfreak-label Tiger Releases, eveneens verbonden aan het festival) meestal niet bijster interessant zijn. Volstaat wat dat betreft dus om te zeggen dat donkey daar (opnieuw) een uitzondering op is.
Alle ruimte dus, om het gewoon over de film te hebben. Een openingsscène in zwart-wit zet de toon. Het is 1995, de nadagen van de Kroatische oorlog. De koppige Boro is met zijn vrouw Jasna en zoontje Luka onderweg vanuit hun Kroatische woonplaats Zagreb terug naar zijn Bosnische geboortedorpje. Het is voor het eerst in acht jaar dat ze terugkeren, en hoewel het aan het begin lijkt alsof de stadse Jasna degene was die het familiebezoek heeft afgehouden, blijkt gaandeweg de film dat vooral de chagrijnige Boro niet echt op de reünie zit te wachten. De confrontatie met zijn agressieve vader, die hij ervoor verantwoordelijk houdt zijn moeder tot zelfmoord te hebben gedreven, valt hem zwaar. Tegelijkertijd lijkt Boro zelf de fouten van zijn vader te herhalen: hij is bot tegen zijn vrouw en afhoudend ten opzichte van zijn zoontje.
Dan zijn we inmiddels al overgegaan op kleur, al hebben regisseur Antonio Nui? en zijn cameraman Mirko Pivcevic daarbij consequent het groen weggefilterd. Het zongebleekte gevoel dat daardoor ontstaat, draagt bij aan de onheilspellende onderhuidse spanningen die de gehele film aanwezig blijven. Uiteindelijk blijkt de ezel uit de titel, die een speelkameraadje voor Luka wordt, de sleutel tot hun hereniging. Al staat die titel natuurlijk net zo goed voor de koppigheid van alle mannen in de film — niet alleen Boro en zijn vader, maar ook zijn oom Ante en broer Petar zijn er toonbeelden van. Daarmee krijgt het verhaal ook een diepere laag — een parabel over de eindeloze conflicten in de Balkanregio en de gevolgen die zij hebben.
Joost Broeren

Top 10 import-dvd’s

HORRORS OF THE BLACK MUSEUM & THE HEADLESS GHOST
Twee Britse lowbudget gruwelwerkjes uit 1959, uitgebracht als ‘Herman Cohen Classic Horror’. Beide films komen inderdaad uit Cohens pen, maar wel met medewerking van de minder bekende Abel Kahan. (Arthur Crabtree/Peter Graham Scott, Engeland, 1959, VCI, regio 1)

PSYCHOMANIA/CRUCIBLE OF TERROR
Nog meer Brits B-werk, hier van distributeur MPI. psychomania heeft een bescheiden reputatie als de beste Britse zombie-motorfilm, terwijl crucuible of terror draait om een moordlustige beeldhouwer. (Don Sharp/Ted Hooker, Engeland, 1973/1971, MPI, regiovrij)

THE DAMNED
Een laatste dan nog: ‘Hammer Horror’ van regisseur Joseph Losey, die uitweek naar Engeland toen McCarthy op communistenjacht ging. (Joseph Losey, Engeland, 1963, Sony, regio 2)

POSSESSION
Door de Britse criticus Mark Kermode omschreven als een voorloper van Lars von Triers antichrist. Het huwelijk van Anna (Isabelle Adjani) en Mark (Sam Neill) staat op springen, en zij gaat vreemd met een demonisch wezen. (Andrzej Zulawski, Frankrijk/West-Duitsland, 1981, Second Sight, regio 2)

APOCALYPSE NOW — FULL DISCLOSURE EDITION (BLU-RAY)
Het werd al herhaaldelijk aangekondigd sinds het verschijnen van de Redux-versie van de film in 2001, maar nu lijkt het er echt van te komen: een officiële uitgave van hearts of darkness, de klassieke maar tot nu toe vrijwel onvindbare docu over het stormachtige maakproces van de film.  (Francis Ford Coppola, VS, 1979, Lionsgate, regio A)

THE MAGICIAN
De originele titel van Ingmar Bergmans ansiktet werd in Nederland direct vertaald als het gezicht, maar in Amerika veranderd in een verwijzing naar de hoofdpersoon: magiër Vogler (Max von Sydow), die het eerste uur van de film geen woord spreekt. (Ingmar Bergman, Zweden, 1958, Criterion, regio 1)

HOUSE
Volgens Criterions eigen begeleidende tekst is deze film van Nobuhiko Obayashi’s letterlijk onbeschrijflijk, dus wie ben ik om het dan toch te proberen? Een stream-of-consciousness verhaal voor het slapengaan, maken ze er zelf van. (Nobuhiko Obayashi, Japan, 1977, Criterion, regio 1)

ALL WHITE IN BARKING/MEN OF THE CITY
Marc Isaacs wordt door ingewijden geroemd als de beste documentairemaker van Groot-Brittannië maar is ook zo obscuur dat de IMDb de helft van zijn werk niet kent. Hij werkt voornamelijk voor tv-actualiteitenrubrieken. (Marc Isaacs, Engeland, 2008/2009, Second Run, regio 2)

FRONTIER BLUES
Droge karakterstudie van drie mannen op de Turkmeens-Iraanse grens, waar eenzaamheid, verlies en eindeloze herhaling onvermijdelijk lijken. (Babak Jalali, Iran, 2009, Artificial Eye, regio 2)

MA NUIT CHEZ MAUD
Deel vier uit de reeks ‘contes moraux’ die de in januari jongstleden overleden Eric Rohmer maakte tussen 1962 en 1973, en waarschijnlijk nog steeds de bekendste film uit zijn omvangrijke oeuvre (Eric Rhomer, Frankrijk, 1969, Artificial Eye, regio 2)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht). Voor meer informatie ga naar boudisque.nl

Oorspronkelijk gepubliceerd in de Filmkrant #325, oktober 2010