LA DANSE — LE BALLET DE L’OPÉRA DE PARIS

Geen documentaire over de genieën van de danswereld, maar Frederick Wisemans geoefende blik op de onbekendere kunstenaars binnen het Parijse Palais Garnier.

Wat knap zeg, dat ze dat kunnen. Dat is het compliment dat mensen die weinig van dans weten professionele balletdansers maken. Metselen is ook knap; op hoge hakken lopen is ook knap. Maar wat dansers doen is veel meer dan knap. Het is steeds weer een specifieke draai herhalen, ‘stijf’ genoemd worden terwijl je net je been tegen je voorhoofd legt en uiteindelijk geen onzekerheid meer kennen als je een eerste beweging voor het publiek maakt.
Daar weet Frederick Wiseman je van te overtuigen met zijn bijzondere la danse — le ballet de l’opéra de paris, dat gaat over het proces dat voorafgaat aan een dansvoorstelling. In zijn 36e documentaire in veertig jaar die in première ging tijdens IDFA 2009, koos Wiseman ervoor de beroemde choreografen buiten beeld te houden. Hun werk wordt ingestudeerd met dansmeesters en daar concentreert de film zich op. Wiseman legt de focus op de dansers en het theater. Daarnaast vallen we negen weken lang binnen bij zakelijke besprekingen over welke stukken ‘verkocht’ kunnen worden; bij de imker die bovenop het gebouw zijn honingraten leeghaalt; bij de naaisters die de tutu net wat breder maken met een extra laag tule. Maar we zullen nooit iemand buiten het theater te zien krijgen, want dan zijn het allemaal gewoon weer mensen.

Bokkensprong
Wiseman is observator. Hij biedt geen voice-over, geen interviews. Op die manier volgt hij zelf het statement dat een dansmeester aan een paar dansers probeert uit te leggen: het publiek bepaalt de betekenis.
Naast de rythmisch gemonteerde shots van de tientallen gangen in het gebouw, maakt Wiseman via de editing keuzes vanuit zijn verbazing. Zoals wanneer hij bijvoorbeeld een door lekenogen gezien perfect ballet van het corps de ballet toont en we net in de laatste seconden van de scène de dansmeester horen zeggen: "Niet slecht voor een eerste keer."
Cameraman John Davey is geniaal. Zijn langdurige shots kadreerde hij zo dat de camera zo min mogelijk hoeft te bewegen en niet van de dans afleidt. Toch zijn het spannende shots. Via een spiegel zien we de dansers vaak dubbel, maar als een man met een bokkensprong het beeld uit vliegt, springt hij er via de spiegel weer in. Davey heeft inzicht in dans en weet ook hoe veelzeggend het kan zijn een tijdlang alleen de uitdagende spitzen van een ballerina te laten zien.
Uiteindelijk wordt zowel door de dansers als door de film toegewerkt naar de voorstellingen. De film neemt de tijd om stevige fragmenten te laten zien van grootheden als Sasha Waltz en Mats Ek. Zo begrijp je waarom een stuk helemaal in plié gedanst moest worden. la danse laat je terugdenken aan je eigen balletles, waar de lerares haar pijpen opstroopte, zodat je haar voeten goed kon zien. Maar hij zal ook dansliefhebbers kunnen boeien. En zelfs zij die er niks van af weten. En dat is knap, zeg.

Laura van Zuylen