Boeken: Consumed

Het vervolg op Video­drome en eXistenZ

eXistenZ

David Cronenbergs romandebuut Consumed is aardig als boek, maar vooral interessant van­wege de filosofische consistentie met zijn film­­oeuvre.

“Een film maken is voor mij altijd een filosofisch onderzoek. Of een boek, als het zo uitkomt”, zei David Cronenberg toen ik hem in juni sprak voor Vrij Nederland, naar aanleiding van de overzichtstentoonstelling van zijn werk in het EYE Instituut. De 71-jarige filmmaker vergeleek in dat gesprek ouder worden met de lichamelijke aftakeling van Brundlefly in The Fly (die genetisch vergroeit met een vlieg) en verwees ook naar Michael Hanekes schrijnende seniorendrama Amour: “Kun je onder zulke omstandigheden nog filosofisch plezier beleven? Kun je nog creatief zijn als je oud en gebrekkig bent? Dat speelt ook een rol in mijn boek.”

Dat boek is er nu, Consumed (in het Nederlands: Geconsumeerd). En inderdaad is ouderdom een belangrijk thema. Niet via onze twee jonge helden Naomi en Nathan, maar via de twee vreemde oudere heren met wie ze te maken krijgen: de controversiële Hongaarse borstkankerchirurg Dr. Molnár en de Franse, van kannibalisme op zijn vrouw betichte filosoof Aristide Arosteguy, die moppert dat zijn sperma niet meer ‘spuit, maar druipt, op een sinistere manier’. In beide mannen zijn aspecten van Cronenberg zelf te herkennen: zo is Arosteguy eveneens een existentialist met een interesse in entomologie.

Zulke verbanden met Cronenberg en zijn filmoeuvre vormen de voornaamste aantrekkingskracht van het boek, dat weliswaar onderhoudend is maar tekortschiet in sfeer en spanning (wat je zijn films zelden kunt verwijten). Gelukkig zijn er verbanden genoeg. Zo verwijst de ruzie in de Cannes-jury waarin het filosofenechtpaar belandt, naar de controverse rond Cronenbergs eigen vermeende (maar door hemzelf ontkende) tirannie als Cannes-juryvoorzitter in 1999. Gedetailleerde beschrijvingen van scènes waarin wordt gefotografeerd geven het gevoel met Cronenberg zelf mee te denken: wanneer kiezen we welke camera, lens, belichting en opnamehoek? Leuk zijn ook de Oscar voor Filosofie in Film die in Cronenbergs romanwereld bestaat (een uitstekend idee!) en uit zijn filmoeuvre bekende fascinaties als parasieten (The Fly; Shivers; Rabid), een fetisj voor ziekte en verval (Dead Ringers; Crash), de gezochte dood (Videodrome; Cosmopolis; Maps to the Stars) en vooral — het meest interessant — de volledige versmelting van mens en mediatechnologie: na televisie in zijn meesterwerk Videodrome en games in eXistenZ ligt de nadruk in Consumed op internet. Zoals Cronenberg zei in het interview: “Met Facebook en Twitter en dergelijke creëer je je eigen roem. En ja, er bestaat een soort wanhoop dat dat weg kan vallen. Je plaatst je existentiële gewicht in het internet.”

Videodrome

De eerste zin van het boek luidt: ‘Naomi was in the screen’ — in het verlengde van Videodrome en eXistenZ keert Cronenberg terug bij de constatering dat wie het scherm aandachtig ervaart, daar is: in de site, in de film, in de telefoon. Waar hij zich fysiek bevindt, blijkt hij zich achteraf niet te herinneren. De geest bevindt zich op de plek van de ervaren media, niet op de plek van het lichaam. In een wereld van voortdurend aanwezige, mobiele schermen zijn de implicaties hiervan ontzagwekkend.

David Cronenberg is, zoals gezegd, een zelfverklaard existentialist en in het filosofenechtpaar Aristide en Célestine Arosteguy, met hun open relatie, kritiek op het Westen en discutabele verhouding tot dictatoriaal communisme, zijn Sartre en De Beauvoir te herkennen. Cronenberg beschrijft hen met kritische afstand, maar schenkt Aristide en diens Consumerist Philosophy wel enkele van de interessantste teksten van het boek. Zoals: ‘The only authentic literature of the modern era is the owner’s manual’ en, over wifi jatten van de buren: ‘Global digital parasitism is the new Trotskyism.’ Om nog maar te zwijgen van Aristide’s boektitel Labor Gore: Marx and Horror. Zulke teksten zijn fijn, maar roepen vooral het verlangen op om in plaats van deze aardige roman (met onbevredigend einde) ooit nog eens Cronenbergs eigen existentialistische hoofdwerk te zien verschijnen.


Consumed, David Cronenberg | 2014, Fourth Estate, Notting Hill | 284 pagina’s | paperback €16,49 | Zie ook de boektrailer geregisseerd door Cronenberg