Actie! Op de set van Dicht bij Vermeer

Curator Gregor Weber (links) en regisseur Suzanne Raes in Webers werkkamer; op de achtergrond Victor Horstink (camera) en Alex Booy (geluid). Foto: Bob Bronshoff

Museumstraat 1, 1071 XX Amsterdam, 26 januari 2023, 13.56 uur

Terwijl er twee weken voor de opening van de grote Vermeer-tentoonstelling nog volop wordt gebouwd en geschilderd in het Rijksmuseum, heerst er in de werkkamer van curator Gregor J.M. Weber een serene rust. Weber is de samensteller van de grote overzichtstentoonstelling en de hoofdpersoon van de documentaire Dicht bij Vermeer van de gelauwerde filmmaker Suzanne Raes.

Weber is sinds 2009 Hoofd Beeldende Kunst van het Rijksmuseum. In 2013 schreef hij een monografie over Vermeers Brieflezen­de vrouw in het blauw, onlangs verscheen van zijn hand Johannes Vermeer: Geloof, licht en reflectie, over de invloed van de jezuïtische orde van de katholieke kerk op leven en werk van de schilder. De Vermeer-tentoonstelling, waarop 28 van de 37 schilderijen te zien zijn die aan Johannes Vermeer (1632-1675) worden toegeschreven, is het sluitstuk van zijn carrière; eigenlijk is Weber al met pensioen.

Raes (Jochem Myjer – Nog eentje dan, 2020; Ganz: How I Lost My Beetle, 2019; Boudewijn de Groot – Kom nader, 2015; Hou me vast – De Dijk, 2011) volgt Weber al een jaar, tijdens de voorbereidingen op de tentoonstelling, maar ook bij het onderzoek dat hij en zijn collega’s doen naar Vermeer. Met allerlei nieuwe technieken kunnen de schilderijen laag voor laag worden ontleed en krijgen de onderzoekers steeds meer kennis over Vermeers werkwijze en wat een Vermeer een Vermeer maakt.

Maar het technische onderzoek mag dan steeds verfijnder worden, kunstgeschiedenis is geen exacte wetenschap. Zeker bij Vermeer, van wie geen brief of aantekening bekend is, blijft het vaak gissen. (Terzijde: in de documentaire zit ook een scène waarin Weber mijn Parool-artikel leest over het verschil van inzicht tussen het Rijksmuseum en de National Gallery of Art in Washington over de status van Meisje met de fluit; een Vermeer of geen Vermeer, dat is de vraag.)

Dicht bij Vermeer is al grotendeels gemonteerd; alleen de laatste scène, waarin de schilderijen worden opgehangen en Weber rondloopt door zijn laatste grote werk, moet nog worden gedraaid. En toen Raes gisteren wat ‘bouwshots’ draaide, had ze opeens behoefte aan een soort ‘eindstatement’ van Weber. “Ik heb hem eerder een paar keer geïnterviewd, maar ik had nog geen echt einde. Hij had een uurtje voor ons in zijn werkkamer.”

Als Victor Horstink en Alex Booy klaarstaan met respectievelijk camera en geluid, vraagt Raes aan Weber wat hij wil dat de bezoekers van de tentoonstelling meekrijgen: moeten ze iets voelen of iets leren? En staat het leren het voelen in de weg? Vervolgens wil Raes van Weber weten hoe dat voor hem zelf is. Doet het hem iets dat met de voortschrijdende techniek het raadsel Vermeer steeds verder wordt ontsluierd? Terwijl Weber nadenkt, preciseert Raes haar vraag: Waar gaat het nu écht om? Waar ben je je hele leven mee bezig geweest?

Weber denkt nog even na, dan antwoordt hij dat een opgelost raadsel niet interessant is en dat er steeds nieuwe vragen zullen blijven komen. “Hoe dichterbij je komt, hoe meer je beseft wat je allemaal niet weet.”

Raes kijkt tevreden; weer een belangrijk bouwsteentje voor haar documentaire over de liefde voor schilderkunst en de anatomie van een genie.


Dicht bij Vermeer (Close to Vermeer) Nederland, 2023 | Scenario en regie Suzanne Raes | Producent Ilja Roomans | Productie Docmakers | In coproductie met NTR | Uitvoerend producent Lieke van den Ouwelant | Camera Victor Horstink | Geluid Alex Booy | Montage Noud Holtman | Muziek Alex Simu | Kleur, 77 minuten | Omroep NTR | Distributie Cinema Delicatessen | Te zien vanaf 9 maart 2023