Ganz: How I Lost My Beetle

Geschiedschrijving in de vorm van een liefdesverklaring, zo zou je dit verhaal over het vergeten brein achter ’s werelds beroemdste auto kunnen noemen. De uitbreng in de week van 4 en 5 mei is niet toevallig.

“Weet je nog, kleine Kever? Ik was zo trots op jou. Maar toen jij op de weg verscheen werd mijn naam uitgewist.” Met die woorden begint Ganz: How I Lost My Beetle over de bevlogen ingenieur Josef Ganz (1898-1967) die in het Duitsland van de jaren dertig dezelfde droom had als Hitler: een revolutionaire kleine auto voor het volk. Wrange ironie: uitvinder Ganz was Joods, en daamee was er voor hem geen plaats in het succesverhaal dat het schattige Volkswagentje zou worden. “Wie weet er nog hoe je in de wereld kwam?”

Terwijl Ferdinand Porsche, zo blijkt in de film, doorgaans wordt gezien als schepper van de Volkswagen Kever, stuitte journalist Paul Schilperoord in een oud autotijdschrift op een andere naam. Jaren voor Porsche had een zekere Josef Ganz al menig prototype gebouwd. Schilperoord zag eerherstel voor Ganz als zijn missie. Dat leverde eerder een boek op en nu deze documentaire van Suzanne Raes (Boudewijn de Groot – Kom nader, 2015; 0,03 seconde, 2017). In een van de teruggevonden filmbeelden zien we Josef Ganz parmantig zijn auto testen. Prachtig hoe hij zijn voertuig brutaal en zelfverzekerd over allerlei obstakels rijdt. Veel van de onderdelen en details van zijn wendbare, lichte wagentje vonden hun weg naar de Kever.

Schilperoord en Lorenz Schmid, de al even autogekke achterneef van Ganz, trekken er in de film op uit om familieleden en bekenden van de in Australië eenzaam gestorven uitvinder op te zoeken. Zo krijgt dit verhaal, dat het zeker waard is om in de herinnering te blijven, een persoonlijke inkleuring. Ontroerend bijvoorbeeld hoe achternicht Maja nog altijd een bijzondere brief van haar oudoom koestert. Maar het ophalen van herinneringen en samen bekijken van oude foto’s levert niet altijd de meest spannende cinema op.

Welkome verlevendiging is het jongensachtig enthousiasme waarmee Schilperoord en Schmid een teruggevonden Ganz-auto weer op de weg proberen te krijgen. Maar de film krijgt vooral een ziel door de woorden waarmee Ganz, bij monde van acteur Joachim Król, zijn levensverhaal vertelt aan zijn geliefde autootje. Die tekst, geschreven door Raes op basis van Schilperoords research, klinkt echt alsof het recht uit het hart komt van die excentrieke uitvinder die zich soms liet fotograferen alsof hij Charlie Chaplin was. Een verhaal dat niet alleen een gat in de geschiedschrijving dicht, maar dat ik ook beleefde als een ode aan een door een wrede speling van de geschiedenis opgejaagde vluchteling. Een vluchteling zoals er nog steeds veel te veel zijn.