Waves

De Amerikaanse scenarist en regisseur Trey Edwards Shults portretteert zwarte tieners in Zuid-Florida die moeten leren hun eigen koers te varen. Het sfeervolle Waves is een meeslepende karakterstudie die steeds verleidt of verzwelgt.

Waves is een melodrama in de meest historische zin van het woord: een door muzikale segmenten begeleid dramatisch stuk. Dat had oubollig uit kunnen pakken maar de film past perfect bij éxact dit moment in de tijd. Waves is overweldigende, moderne popkunst die tapt uit een rijk reservoir van beelden, muziek en gevoelens — het type film dat zich durft te nestelen tussen F.W. Murnau, Terrence Malick, Barry Jenkins, Frank Ocean, Radiohead en Kanye West. Regisseur en scenarist Trey Edward Shults boekte al succes met zijn onheilszwangere slow horror It Comes at Night (2017) en bevestigt met deze derde speelfilm zijn talent als een veelzijdig en empathisch regisseur die flinke risico’s durft te nemen.

Het verbaast niet dat Shults meewerkte aan The Tree of Life (2011). Net als Mallicks magnum opus voelt de schaal van Waves ook kosmisch, terwijl het innemende verhaal dat centraal staat juist om minuscule gevoelswisselingen gaat. Waves dompelt je onder in het stille leed van een zwarte familie uit een buitenwijk ergens in het zuiden van Florida. De zeventienjarige Tyler (Kelvin Harrison Jr.) — knap, extravert, populair — is het sterkind van het gezin. Door zijn worsteltalenten ligt een studiebeurs in het verschiet, dus z’n dominante vader Ronald (Sterling K. Brown op zijn best) doet er alles aan om hem te pushen. Dat Ronald als Afro-Amerikaanse man in een openlijk racistisch land nooit iets is komen aanwaaien, probeert hij zijn zoon nog steeds bij te brengen. Eigenlijk verwacht hij zijn eigen streven naar perfectie terug te zien in zijn zoon, alsof het een erfelijke eigenschap is. Een onmogelijke opdracht, blijkt al gauw. In het portretteren van deze complexe familiedynamiek gebruikt Shults soms nog wat te grove streken, maar de gevoeligheid waarmee hij het onderliggende drama wil vertellen is bijzonder en ontroerend.

Geleidelijk wordt duidelijk hoe Ronald zijn gezin door die torenhoge verwachtingen de lucht ontneemt. Hier beschrijven tot welke tragedies dat leidt, heeft geen zin. De film brengt je er geleidelijk in vloeiende bewegingen. Wat niet wilt zeggen dat Waves altijd een soepele rit is. Tyler zit vol driften en opgekropte frustraties die beginnen te etteren wanneer hij thuiszit met een blessure, te veel pijnstillers neemt en een belangrijk geschil met zijn vriendin krijgt. Zijn verwarring maakt plaats voor agressie en dat leidt tot een angstaanjagende scène waarin hij alle controle verliest. Zoals zo vaak maakt de woede daarna plaats voor een verlammend verdriet.

In de verschuivingen van emoties komen Shults’ talenten het best naar voren. Het gebruik van moderne muziek en creatieve cinematografie maakt van Waves een sfeervolle karakterstudie die steeds verleidt of verzwelgt. Het specifieke gebruik van Kanye Wests onstuimige ‘I Am a God’ (hier online) en Frank Oceans introspectieve ‘Seigfried’ (hier online) zijn sterke voorbeelden van hoe Shults verbindingen maakt tussen de energie van de soundtrack en de gemoedstoestand van de personages. Een ander terugkerend stijlelement is een stationair shot dat 360 graden om zijn as draait. Dat wordt ook voor verschillende doeleinden ingezet: om je deelgenoot te maken van de wereld van de personages of om je daar weer op desoriënterende wijze uit te stoten. De titelkeuze van de film blijkt uitstekend, want de afwisseling tussen eb en vloed is een onvermijdelijke associatie.

Net wanneer je denkt door te hebben dat de film werkt als een beklemmend portret van mannelijke driften, verschuift het perspectief naar Tylers zusje Emily (Taylor Russell) die lang in de schaduw van haar broer heeft geleefd. Tylers wereld is een en al Sturm und Drang, dynamisch, actief en fysiek, verbeeld met felle kleuren en luide muziek. Emily leidt een meer verstild bestaan dat zich uit in een milder ritme, meer diffuse kleuren en meer tedere muziek. De eerder nog beklemmende composities van Trent Reznor en Atticus Ross krijgen hier een adempauze. Ook in deze meer introspectieve tweede helft wil Shults nog wel eens te grote gebaren gebruiken, maar hij verdient lof voor hoe hij met evenveel gevoel voor detail de complexe emoties van een introvert tienermeisje bij de kijker voelbaar maakt.

Trey Edward Shults is een witte regisseur van begin dertig. Dat moet vermeld worden, gezien hij hier zwarte tieners portretteert. Met Waves laat hij zien dat hij wel aanvoelt wat het betekent om op dit moment zwart, jong, man of vrouw te zijn in Amerika, al kun je je afvragen of de minder subtiele momenten in de film voortkomen uit het gegeven dat hij als witte man toch ook buiten zichzelf moet filmen. Tegelijkertijd zijn er weinig films die zo gedetailleerd in kaart brengen door wat voor een complex web aan emoties, gevoelens en verwachtingen tieners zich tegenwoordig moeten begeven. Dit is hyperemotionele en empathische cinema die geen enkel sentiment voor lief neemt. Voortdurend voel je dat Shults alles wat hij in zich heeft in deze film heeft gestopt — het vriendje van Emily, gespeeld door Lucas Hedges, die zijn stervende, alcoholische vader bezoekt is een zelfs een autobiografisch element. Waves wordt daardoor een mateloos diep emotioneel reservoir dat slechts hier en daar even uit zijn voegen dreigt te barsten.