Violet

Hou je meer van plot driven of character driven verhalen? Dan heb je pech. Het Vlaamse Violet, het visueel overrompelende regiedebuut van Bas Devos, is geen van beide.

De Vlaamse puber Jonas wordt in een winkelcentrum vermoord. Waarom blijft onduidelijk. Zijn vriend Jesse is getuige van de moord. Hij staat erbij en kijkt ernaar, als aan de grond genageld. En wij kijken naar hem, via de CCTV-camera’s van het winkelcentrum, die tegen zulk onheil niets baten. Violet laat zien hoe de gesloten Jesse na de schokkende gebeurtenis verder moet zien te leven. Wat er in hem omgaat laat zich enigszins raden en navoelen door kleine momenten, zoals wanneer iemand uit zijn vriendengroep zich hardop afvraagt hoe het kan dat Jesse zelf níét is aangevallen. Maar die momenten zijn op een hand te tellen. Verhaalstuwende of -duidende scènes, en zelfs dialogen, ontbreken grotendeels. Het verhaal van de periode na de moord wordt vooral geschilderd met filmische middelen: door beeld, cameravoering en montage.
Jesses eenzaamheid, shock en schuldgevoel worden allesbehalve begrepen door zijn onmachtige vrienden, de groep BMX-fietsers waar Jonas ook bij hoorde. Dat levert prachtige scènes op, zoals wanneer de groep in een lang single-shot door het dorp fietst, kort na de moord, traag en wezenloos, of wanneer ze hun stunts uithalen op een BMX-baan in het bos, en metershoog in en uit beeld springen. Grote jongens met kleine fietsjes.
Het opvallend in 4:3 gefilmde Violet is een film die uitnodigt tot kijken, kijken en kijken — meer nog tot het ervaren van de film dan het volgen ervan, of het erover nadenken, en vraagt daardoor enige inspanning van de kijker. De bouwstenen van Violet zijn minimalistische scènes en verstilde, lange shots die spelen met scherpte en diepte, ongewone composities, haarscherp en dan weer grofpixelig beeld. En vooral met licht en donker — licht dat danst op de muur, koplampen in het duister. Dat spel levert nu eens ‘bewegende stillevens’ op en dan weer deels of volledig abstracte poëtische beeldsequenties — prachtig camerawerk van Nicolas Karakatsanis (Rundskop), in samenspel met regisseur Bas Devos, die ook lichtontwerper en toneelregisseur is. Die stijl sluit mooi aan op het gevoel van wezenloosheid dat rouw en trauma kan oproepen, op het gebrek aan zinnige taal en samenhang die erbij horen, op het primaire zintuiglijke ervaren en het werktuiglijke handelen waarop je wordt teruggeworpen. De spanning onder de oppervlakte, de emotionele ondoorgrondelijkheid van de hoofdpersoon en de onuitleggerige stijl herinneren soms aan de films van Gus van Sant, of zelfs aan Michael Hanekes Caché.
Violet, dat in Berlijn de Generation14Plus-prijs won, is een delicatesse voor cinefielen, geen crowd pleaser: een stilistisch en narratief ongelooflijk en gewaagd debuut, een intrigerende balanceeract tussen een zo minimaal mogelijk verhaal en de verbeelding en vertelling daarvan. Een film over wat we wel en niet zien, met als summum een prachtig lang laatste shot dat eindigt in ondoordringbare, elk zicht vertroebelende mist.

Janna Reinsma