VATEL

Het kostuumdrama Vatel opende dit jaar het filmfestival van Cannes, waar de film uitermate lauw onthaald werd. Terecht is dat niet, want leunend op een sterke titelrolvertolking van Gérard Depardieu maakt regisseur Roland Joffé korte metten met de Franse adel in het Frankrijk van de zeventiende eeuw.

Wij hebben Jan van Schaffelaar die van de toren sprong, en ook de Fransen hebben zo’n beroemde historische figuur die op spectaculaire wijze de dood tegemoet trad. Volgens de overlevering sloeg de perfectionistische ceremoniemeester François Vatel, die leefde ten tijde van de Franse Zonnekoning Louis XIV, de hand aan zichzelf toen de vis die hij had besteld voor een banket ter ere van de vorst niet arriveerde. Scenarist Tom Stoppard, die vorig jarig een Oscar won met zijn script voor Shakespeare in love, suggereert in zijn bewerking van de Vatel-legende dat de vork toch net wat anders in de steel zat: een gedoemde verhouding met een onbereikbare vrouw zou uiteindelijk ten grondslag hebben gelegen aan zijn wanhoopsdaad.
Op minutieuze wijze doet de film verslag van drie dagen in het paleis van Vatels werkgever Prins Colombé, ooit een gevierde oorlogsheld, maar nu een berooide edelman die hoopt bij Louis XIV in het gevlei te komen, opdat deze zijn torenhoge schulden wil aflossen. Om dit te bereiken nodigt de door jicht geplaagde prins de Zonnekoning uit om met zijn hofhouding te komen feesten. Het is de taak van Vatel om de festiviteiten op rolletjes te laten lopen.

Klierige edellieden
Ongeveer tien minuten duurt het om je te onttrekken aan de opdringerige quasi-barokdeunen van de tegenwoordig per strekkende meter componerende Ennio Morricone. Nog vijf minuten erbij, en je bent ook gewend aan het curieuze mengelmoesje van Engelse accenten van het uit alle hoeken van de wereld weggeplukte acteursensemble. We zien Gérard Depardieu onophoudelijk rondrennen als de maniakaal perfectionistische Vatel die sausjes proeft, bloemstukken componeert en ongeduldige schuldeisers afpoeiert.
Alsof dat niet genoeg is moet hij ook nog proberen enige klierige edellieden te vriend te houden, zoals de onuitstaanbare broer van de koning, die zijn begerige oog heeft laten vallen op een van Vatels keukenhulpjes, en de gevaarlijke Markies van Lauzun, die door Tim Roth wordt neergezet als een uiterst onbetrouwbare intrigant. Terwijl de hofhouding zich onledig houdt met machtsspelletjes en seksuele uitspattingen, wordt achter de schermen keihard geploeterd om de decadente adel te amuseren. Op het hoogtepunt van het feest, een attractief in beeld gebracht vuurwerkspektakel, komt een van Vatels personeelsleden op gruwelijke wijze om het leven. Niemand van de gasten die het merkt, maar Vatel ziet het gebeuren — en de kijker ziet hoe hij er onder lijdt.
De zaken groeien de stressbestendige regelneef pas echt boven het hoofd als er een onmogelijke relatie ontstaat met een door Uma Thurman gespeelde hofdame, die sinds kort het bed deelt met niemand minder dan de koning. Als de volgende dag dan ook nog die vermaledijde vis te laat komt slaan bij Vatel de stoppen door. Het is het waargebeurde, maar minder bevredigende einde van een film die misschien wat arm is aan plot, maar bijzonder rijk aan intriges en historische roddel en achterklap — om over de adembenemende aankleding nog maar te zwijgen.

Fritz de Jong