Shakespeare in Love

Shakespeare in Love is met zijn dertien nominaties de grote Oscar-favoriet. De komedie speculeert over de ontstaansgeschiedenis van Romeo and Juliette en Shakespeare’s muze. Maar bovenal draait de film om de liefde voor taal – die mooie, bedrieglijke verleider.

Weinig is bekend over het leven van Engelands grootste dichter, onlangs door lezers van The Guardian nog uitverkoren als man van het millennium. Over veel wordt door wetenschappers gedebatteerd en er zijn maar een paar feiten: zijn huwelijk met Anne Hathaway dat drie kinderen voortbracht; zijn verbintenis aan een van de belangrijkste Londense theatergroepen uit de tijd van het zestiende-eeuwse Elizabethiaanse theater Lord Chamberlain’s Men; en zijn rivaliteit met toneelschrijver Christopher Marlowe.

Sommigen menen dat wanneer deze laatste niet een vroege gewelddadige dood gestorven was, hij, eerder dan Shakespeare, de belangrijkste dramaschrijver van zijn tijd geworden was. Dit vermoeden is olijk in het script van Shakespeare in Love verwerkt door Marlowe in de kroeg een ernstig geblokkeerde Shakespeare heel terloops de plot van Romeo and Juliette aan de hand te laten doen: “Neem een jongen en meisje in Verona, en dan van strijdende families…!”

Donkergelokt
Ook over Shakespeare’s seksuele voorkeur wordt nog onvermoeibaar gespeculeerd. Zijn vroege sonetten idealiseren en prijzen een jonge man, en portretteren daarnaast een sensuele ‘dark lady’, niet etherisch blond zoals indertijd het schoonheidsideaal was, maar donker, promiscue en te gevaarlijk om je er als man mee in te laten. De identiteit en sekse van deze dark lady staan nog immer ter discussie, maar ze heeft in de film Shakespeare in Love voor het gemak de zeer vrouwelijke, blonde, en allesbehalve duistere gestalte gekregen van actrice Gwyneth Paltrow.

Met enige moeite kan toch ook de homoseksuele Shakespeare-fanaat nog wel iets terugvinden van deze speculaties over de verlangens van de dichter; Shakespeare in Love schrijft weliswaar een autobiografische achtergrond toe aan Romeo and Juliette, de meest heteroseksuele liefdesgeschiedenis aller tijden, maar laat Williams Juliette wel de helft van de tijd als donkergelokte jongeman rondstappen.

Nu pretendeert Shakespeare in Love ook helemaal niet om de historische levensgeschiedenis van de legendarische dichter waarheidsgetrouw in beeld te brengen. Integendeel, het gaat om Shakespeare’s esprit; om een humoristische ode aan de verbeelding als voedingsbron van poëzie en theater, die op hun beurt weer het leven zelf tot grootsere drama’s weten te stimuleren. De aan een ander beloofde, blonde Viola (Gwyneth Paltrow) fungeert als Shakespeare’s verboden muze ten tijde van een ernstige writer’s block tijdens het schrijven van het suffe, reeds aan een theater verkochte Romeo and Ethel, a Pirate’s Daughter. En anderzijds is het Shakespeare’s poëzie die deze romantische Viola, als een echte groupie, tot de hevigste, hartstochtelijkste gevoelens inspireert.

Dwaze theatereigenaar
Deze wisselwerking tussen leven en drama keert ook terug in de manier waarop de film met de geschiedenis omgaat. Feiten worden aangevuld met fictie en in de razendsnelle, spitse dialogen tussen Will, Viola en hun toneelmakkers herkennen we tal van de zware oneliners uit Shakespeare’s toneelstukken. Historische figuren krijgen een komische rol toebedeeld in de ontstaansgeschiedenis van Romeo and Juliette en Twelfth Night. Zo geeft de Hitchcock van de zestiende eeuw (John Brewster, beroemd om zijn bloederige tragedies) gepast relativerend commentaar (“vooral dat stuk waarin ze het mes in haar buik zet vond ik goed”) en vervult Elizabeth I (een als altijd imposante Judi Dench) een beslissende rol in de afloop van deze onwettige liefdesgeschiedenis tussen twee gehuwden.

Het zeer geïnspireerde acteren (ook Geoffrey Rush is erg goed als de dwaze theatereigenaar Henslowe), de sprankelende dialogen, het hoge tempo en de weelderige vormgeving maken van Shakespeare in Love een onderhoudende komedie die als een wervelwind aan je voorbijflitst.

Wat bijblijft is niet zozeer de inhoud van wat er gezegd is, maar eerder de liefde voor taal op zich. Een fenomeen dat de film zelf het beste illustreert in de scène waarin Shakespeare zijn als man verklede geliefde Viola’s lippen en ogen bezingt als de meest onvergetelijke en de mooiste die hij ooit gezien heeft, zonder op dat moment diezelfde ogen en lippen vlak voor hem te herkennen. Woorden hechten zich niet werkelijk aan dingen vast, blijkbaar, maar hebben toch van zichzelf voldoende verbeeldingskracht om je steeds maar weer in vuur en vlam te zetten.