Valhalla Rising

De Vikingfilm Valhalla Rising mag dan 1.000 jaar voor Christus spelen, hij heeft niettemin wel wat weg van de films van Lisandro Alonso. Ook Nicolas Winding Refns film bestaat uit schijnbaar doelloze omzwervingen in een landerig tempo. Alleen dan onderbroken door grof hakwerk met bijlen tussen de mythische Eenoog en de tegenstanders die hij op zijn pad vindt. Slow Cinema met spierballen.

Op YouTube zijn de videodagboekjes te vinden van Saskia Pomeroy, alias valhallagirl2008. Ze maakte de 35 korte filmpjes tijdens de opnamen van Nicolas Winding Refns Valhalla Rising in de Schotse hooglanden. Ze werkte op de set als director’s assistant, wat zoveel betekent als: sloofje van de sardonische filmmaker. Saskia is grenzeloos oppervlakkig, pijnlijk openhartig, eindeloos naief, en daardoor een hilarisch schertsfiguur. In deel één treedt ze de filmwereld nog vol goede moed tegemoet, vol van de ‘glamour’ die haar te wachten staan. Maar al snel wordt ze wanhopig van de droogkomische treiterijen van Refn ("Ik pest je niet, ik ben juist dol op vrouwen!"), die daarbij vrolijk wordt bijgestaan door hoofdrolspeler Mads Mikkelsen. In filmpje twaalf heeft Saskia haar eerste zenuwinzinking.
Ze zal niet de enige op de set geweest zijn: Refn is een veeleisend en ongeduldig regisseur. Ook voor zichzelf, zo toont zijn onderwerpkeuze al: in plaats van voort te bouwen op de successen van het harde misdaadrealisme van zijn Pusher-trilogie (1996/2004/2005) en de gestileerdere gevangenis-biopic Bronson (2008) springt hij voor Valhalla Rising drieduizend jaar terug in de tijd, en werkt hij bovendien in een gedoemd genre: de Vikingfilm. Waar Bronson zich richtte op de zelfmythologisering van de Britse misdadiger Michael Peterson alias Charles Bronson, toont Refn in Valhalla Rising de oorsprongen van een daadwerkelijke mythologie. 

Brute speldeprikken
Wat Valhalla Rising met Refns eerdere films gemeen blijft hebben is dat hij het de kijker opnieuw niet gemakkelijk maakt. De vrijgebroken slaaf Eenoog (Mads Mikkelsen) baant zich in het jaar 1.000 voor Christus een weg door een voor hem onbekende wereld, terwijl hij ook voor zijn geestesoog hallucinotoire vergezichten ziet opdoemen. De kijker krijgt geen enkele handreiking om zich met het hoofdpersonage te identificeren: hij zegt de film lang geen woord, kent verleden nog motivatie, en een van zijn ogen is permanent bedekt onder een dikke laag grime. En dan blijkt hij ook nog eens een nietsontziende natuurkracht die al zijn tegenstanders vakkundig om zeep helpt in gevechten die als brute speldeprikken het narratief, voor zover daar sprake van is, onderbreken.
Dat alles gebeurt wél met een flinke dosis stijl. Refn weet de grootsheid van de mythe die hij verbeeldt te vangen in zijn beelden van benevelde Schotse bergtoppen, de bruutheid van de gevechten te spiegelen in het nietsontziende landschap. Net als in Gaspar Noë’s recente Enter the Void, dat eenzelfde spel speelt met de afwisseling van hallucinotoire landerigheid en confronterende interrupties, hangt waardering van de film voor een goed deel af van in hoeverre de kijker zich er aan kan overgeven.

Joost Broeren