Tschick

Of: de ontdekking van de wereld. Allebei ook prima titels voor deze bescheiden maar toch eigenzinnige coming-of-age roadmovie van Fatih Akin naar de gelijknamige bestseller Tschick van Wolfgang Herrndorf.

Door Ronald Rovers

Ik verlang principieel niet terug naar het verleden maar Tschick bracht me aan het wankelen. Fatih Akins verfilming van Wolfgang Herrndorfs succesvolle young adult-roman is boven alles een viering van vriendschap maar heeft ook de anarchie en energie en verwondering over de ontdekking van de wereld van mijn beste jeugdherinneringen.
Voor en na zijn doorbraakhit Gegen die Wand (2004) — winnaar van onder meer een Gouden Beer in Berlijn — heeft Fatih Akin behoorlijk uiteenlopende films en documentaires gemaakt. Ook al hoef je die niet allemaal te bewonderen, lef kun je de in Hamburg geboren regisseur niet ontzeggen, want hij probeert met elke film nieuwe dingen. Auf der Anderen Seite (2007) was ernstig en contemplatief, Soul Kitchen (2009) een vrolijk mozaïek van cultuurclashes in en rond de keuken van een Hamburgs buurtrestaurant, waar klanten die vroegen of de gazpacho even in de magnetron kon nog net niet gefrituurd werden maar wel verbaal aan het spit werden geregen. Groots en meeslepend moest vervolgens The Cut worden, Akins historische drama over de Armeense genocide van 1915. Dat werd het niet. Aus dem Nichts, de Duitse inzending voor de Oscar voor Best Foreign Language Film 2018, komt in maart in Nederland in de bioscopen. Het is beter om die film onbevangen te zien, dus laten we volstaan met zeggen dat ook die over een ernstige zaak gaat.
Tschick is Akins eerste jeugdfilm. Het is een roadmovie, net als de tweede film die hij ooit maakte, In July, over een man die vóór vrijdag vanuit Hamburg aan de Bosperus moet belanden om zijn geliefde te ontmoeten. Je proeft dat hier Akins affiniteit ligt: bij de roadmovie, op de weg tussen oost en west. Hij wil de afstand voelen en hij wil die laten voelen. Toen ik Akin in mei in Cannes moest spreken voor Aus dem Nichts kwam de Duitser flink te laat omdat hij — al dan niet verdwaald — op zijn eigen fiets rondreed. Je aardt natuurlijk pas echt als je zelf ergens rondloopt, rondfietst, moe wordt en de wind door je haren voelt en Akin begrijpt dat. Als hij z’n personages niet letterlijk afstand laat afleggen dan laat hij je in ieder geval de culturele afstand voelen. Vooral die tussen Turkije en Duitsland, maar die staat natuurlijk voor allerlei culturele dissociaties waar de wereld mee worstelt.

Lada
Tschick begint niet als een energieke roadmovie maar bijna als een televisiedrama. Maik Klingenberg, puber, veertien, sluik haar, totaal verliefd op Tatjana, met een moeder die zichtbaar geniet van de wodka en een vastgoedhandelende vader, zit in de klas. Of thuis te gamen. Of werkt aan zijn minutieus gecomponeerde potloodtekening van Tatjana. Niks mis met die jongen. Dat hij niet populair is bij de rest van de klas komt omdat hij als enige een persoonlijkheid heeft en niet zo nodig mee hoeft te schreeuwen met de rest. Alleen, Tatjana is toch wel erg mooi dus wist hij nou maar hoe je meisjes aanspreekt. Enter Tschick, ook veertien, de easy rider van Suburbia met een vaag Slavische misschien wel criminele achtergrond die nooit helemaal uit de doeken wordt gedaan, die natuurlijk naast Mike komt zitten. Extreem koele gast maar te vreemd voor de rest. Op de een of andere manier klikken de twee. En net als je denkt dat het allemaal draait om puberperikelen op een middelbare school en Tatjana’s aanstaande verjaardag waar iedereen behalve de twee helden voor is uitgenodigd, slaat het verhaal een totaal andere weg in.
Het is geen radicale of vernieuwende film. Maar wel een oprechte en een energieke film, ook al suggereert de keuze voor een succesroman misschien gemakzucht. De schoonheid zit hier in de details. In de manier waarop Mike met die crush op Tatjana omgaat, in de interactie later met Natalie, een schoonheid die ze (een beetje onwaarschijnlijk wel) tussen bergen afval vinden maar ondanks die crappy entree voelt de affectie tussen haar en Maik wel echt. Vooral de manier waarop de film met het alcoholisme van Maiks moeder omgaat, zegt veel over de intenties van de maker. Er wordt niet hysterisch over gedaan, zoals zonder uitzondering in Amerikaanse films gebeurt. In een Europese film kun je als personage breken met de regels voor goed gedrag en toch twee scènes later niet in de hel belanden. Over de diefstal van een Lada door twee veertienjarigen en een toer door Oost-Duitsland hebben we het dan nog niet eens gehad. Iets wat in een Amerikaanse film minstens tot een rituele verbranding leidt (paragraaf 16.3.2 in Robert McKee’s scenariohandboek Story).
Maar de schoonheid zit niet alleen in de details. Het is de vrije, onbeheerste energie van de film die me deed terugverlangen naar de streken die we uithaalden, het wekenlang balen dat ik niet bij een geheim samenzijn was geweest waar het mooiste meisje van de klas aan verschillende jongens kusjes had gegeven — het was een andere tijd — en vooral naar die intense, onvoorwaardelijke vriendschappen zoals die in korte tijd groeit tussen Maik en Tschick. Even twijfel je aan het eind van de film of die jongen wel echt bestaat, of Maik niet gewoon een alter ego heeft verzonnen, maar Tschick bedenkt een fantastische manier om een laatste geheime boodschap door te geven.