Aus dem Nichts

Movies that Matter opent met een film over de zoektocht naar rechtvaardigheid en het verlangen naar wraak.

Zat er maar in elke film zo’n shot dat alles samenvat waar hij over gaat. Zo’n beeld waar je geen woorden voor nodig hebt. In Aus dem Nichts van de Duitse regisseur Fatih Akin (Gegen die Wand) zit het halverwege. Katja is bij een bomaanslag haar man en zoontje verloren en loopt als verdoofd het kleine vertaal/reis/administratiekantoortje binnen in de Hamburgse "Turkenwijk" waar de explosie heeft plaatsgevonden. Alles in puin. Bloed op de muren. Ze legt haar hand op de muur. Ze wil iets aanraken, begrijpen, wat niet te bevatten is.
Fatih Akin heeft sowieso maar weinig woorden nodig om uit te leggen waar het in zijn film om draait. Hij is een regisseur van emotie. Er is een aanslag geplaagd (uit het niets) en hoe ga je daar mee om? Omdat echtgenoot Nuri een ex-drugsdealer van Koerdische afkomst is, concludeert de politie al snel dat de daders in misdadige, dan wel islamitisch-terroristische hoek moeten worden gezocht. Maar Katja denkt daar anders over: het zijn nazi’s. Of dat nu is omdat ze oog in oog heeft gestaan met een van de daders, of omdat ze een haarfijn gevoel heeft voor het vooringenomen frame van de plaatselijke politie.
Het doet er ook niet toe hoe ze dat weet. Want het is voor Akin slechts een shortcut naar wat hij met zijn film wil aankaarten: de blinde vlek voor de extreemrechtse netwerken die in Europa opereren en aanslagen plegen. Door aanslagen als die in Finsbury Park in Londen komt er langzamerhand meer aandacht voor de manier waarop extreemrechts en jihadisten zich van dezelfde retoriek en modus operandi bedienen.
Aus dem Nichts is een film die zowel die politieke insteek heeft, als zich in de psychologische gevolgen van aanslag en een falende juridische procedure wil verdiepen. Hoewel we het merendeel van de tijd in de rechtbank doorbrengen is het geen klassieke procedurefilm. Sterker nog, de rechtbankscènes zijn, hoe onthutsend technocratisch en kil de advocaat van de verdachten ook is, vooral schematisch. Het is een fase die Katja door moet om te bedenken of en hoe je na zoveel onrecht en geweld nog verder kan. Of je ooit rechtvaardigheid en genoegdoening kunt krijgen. Wat doe je als de machteloosheid de overhand krijgt? Elk shot van haar door verdriet geïmplodeerde gezicht (de reden dat actrice Diane Kruger vorig jaar in Cannes een acteerpalm kreeg) laat de film je onmachtiger voelen. Is er sowieso wel een rationele uitweg? Leidt wanhoop altijd tot wanhoopsdaden, tot wanhoopswraak?
Het omstreden einde van de film slaat die vragen keihard richting toeschouwer. Het is Akins huidige variant op het ’tegen de muur’ van zijn doorbraakfilm uit 2004.

Dana Linssen