Tristram Shandy: A Cock and Bull Story

What? My name is… Who? My name is… tsjicke,tsjicke, tsjicke Slim Sha… ho ho ho! Wat doe je nou? Houd daar toch eens mee op, man! Altijd maar dat kruip in de huid van, die andere rollen spellen, die springende vormen. Vertel toch eens een verhaal normaal! Lineair!

Goed. Michael Winterbottom heeft weer eens zijn zinnen verzet. Tussen 9 Songs (2004) en Road to Guantanamo (2006) nam hij Tristram Shandy: A Cock and Bull Story (2005) op. De film haalde de Nederlandse bioscopen niet, maar is nu op import-dvd verkrijgbaar. Het is Winterbottoms weergave van het boek The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman, geschreven tussen 1759 en 1767 door Lawrence Sterne; een boek dat onverfilmbaar geacht werd, omdat er nauwelijks actie in voorkomt, het vooral een stroom van gedachtekronkelingen en redeneringen van de hoofdpersoon is, en hij aan het einde van het boek nog steeds geboren moet worden.

Winterbottom blijft deze opvatting trouw en heeft daarom alleen alle verwikkelingen rondom de verfilming van Tristram Shandy gefilmd. Het blijft tenslotte onverfilmbaar. Wederom is Steve Coogan van de partij, net als in 24 Hour Party People, als ironische verteller en participant. Maar anders dan in die laatstgenoemde film heeft hij hier niet zoveel te spelen. Deels doordat er geldproblemen zijn, deels omdat de crew er nog steeds niet uit is welke scènes ze uit het boek dan wel moeten draaien. Kortom: Steve Coogan speelt vooral veel Steve Coogan.

Hoe geestig het boek is, toont een van de weinige scènes die wel de film-buiten-de-film-in-een-film heeft gehaald, wanneer de dokter op bezoek komt voor de bevalling van Tristram en de vader — ook gespeeld door Coogan — hem rustig ontvangt in de gastenkamer. Terwijl boven het gekrijs van de moeder klinkt, probeert de warrige dokter rustig zijn nieuwe instrumentarium uit: op een ei, op gebalde vuisten en op een meloen. Kijk, zo haal ik het babyhoofdje eruit, sprak hij, voordat hij de meloen fijnkneep.

Enorme baarmoeder
Net als in de tv-serie Extras van de kings of comedy Ricky Servais en Stephen Merchant is de film van Winterbottom na een kwartier vooral een etalage van figuranten en setproblemen, waarin het leven van de acteur Coogan verbanden aangaat met het leven van Tristram. En waar het boek de draak steekt met allerlei medische beroepen en geestesrichtingen, daar richt Winterbottom de pijlen vooral op zichzelf en zijn collega’s. Wat zijn dat toch voor een idioten, mensen die films maken. Tristram Shandy is gelardeerd met oneliners en grappen over het filmmaken, op een dusdanig zelfreflectieve wijze dat de makers ook zichzelf niet sparen. Coogan loopt de hele film door te zeuren over zijn hoogte van zijn schoenen ten opzichte van zijn tegenspeler en klaagt over het feit dat hij kleiner lijkt. Ook hangt hij op een gegeven moment op zijn kop in een enorme baarmoeder en vraagt: waarom hang ik eigenlijk op de kop, we hadden toch ook het kader kunnen draaien? Ja, nou, we willen realisme, is het antwoord. En vervolgens wordt de hele scène nooit opgenomen…

Zelfreflectief, zei je? Oh, maar dat betekent schier eindeloze verwijzingen: naar de Europese cinema in de vorm van een alsmaar ratelende assistent, naar tv-series oud en nieuw en naar de regisseur zijn eigen werk: daar heb je de hoofdpersoon van 9 Songs als roddeljournalist. De man die voor de televisie Steve Coogan interviewt over dit project is Tony Wilson, die door Coogan belichaamd werd in 24 Hour Party People (een interview dat exclusief als extra op deze dvd staat, meldt een voice-over). En op de radio klinken op een gegeven moment flarden nieuws over Irak en Afghanistan.

Maar zelfreflectief betekent ook: je critici voor zijn. Want is dit niet erg weinig, wat Winterbottom ons hier voorschotelt? Dit web van verwijzingen en blikken achter de schermen, deze lege huls, is dat nou alles? Ach, zegt iemand achter de schermen van Tristram Shandy: “It’s just supposed to be funny“. Nou, grappig is het zeker.

Te koop op dvd (import, HBO/Picturehouse)