THE WOODSMAN

The woodsman is de eerste film die een pedofiel menselijk en met geduld voor de camera neerzet. Een prachtig debuut, met Kevin Bacon in de hoofdrol. Hoe brachten andere films pedofielen in beeld?

Een jong meisje zit op een bankje in het park. Naast haar zit Walter, net vrij na twaalf jaar gevangenisstraf wegens kindermisbruik. Hij vraagt of ze op zijn schoot komt zitten. Ze twijfelt.
The woodsman is de debuutfilm van de Amerikaanse Nicole Kassell. Haar eerste lange speelfilm is een gewaagd portret van een veroordeelde pedofiel die na zijn gevangenisstraf probeert zijn leven weer op te pakken. Gewaagd van Kassell en zeker ook van Kevin Bacon die als Walter zijn beste acteerwerk ooit neerzet. Gewaagd, omdat de publieke opinie niet bekend staat om haar afgewogen oordelen over pedofielen, iets dat ook in de film te zien is. De keuze voor een rol als pedofiel is een soort Russische roulette. Na de coming out van Dutroux c.s. is het veiliger om Adolf Hitler als een ingetogen tobber neer te zetten dan te proberen een mens te maken van een pedofiel.
Kassell en Bacon hebben de nodige discussies gehad over het script, dat een bewerking is van het gelijknamige toneelstuk van Steven Fechter. Vooral over de genoemde sleutelscène op het parkbankje. Bacon wilde de dialoog grotendeels schrappen, Kassell vocht voor de passage en hield uiteindelijk een paar zinnen over.
Het resultaat is een film die Walter niet afschildert als een kwaadaardig monster maar ook niet om medelijden vraagt. Walter ontkent zijn neigingen niet en hij weet dat de kans op recidive bij veroordeelde pedofielen aanwezig is. Maar hij probeert zich in te houden. Ook de rechercheur die te pas en te onpas binnenvalt, een beetje in de gootsteen spuugt en intimidatie afwisselt met voorzichtig vertrouwen, hoopt dat Walter zich inhoudt.

Honkbalcoach
Kassell is niet de enige die kindermisbruik voor de camera brengt. Todd Solondz voert in het nog te verschijnen Palindromes de twaalfjarige Aviva op die koste wat kost zwanger wil worden en vervolgens een gedwongen abortus moet ondergaan. Hij was er al eerder mee bezig in Happiness. Psychiater Bill legt daarin een ongezonde interesse aan de dag voor het elfjarige vriendje van zijn zoon Billy en drogeert uiteindelijk zijn hele gezin om met het jongetje in bed te duiken. Nog een geluk dat de film überhaupt uitkwam. October Films van Universal liet het project voortijdig vallen en Good Machine moest een eigen distributietak opzetten om de film in de VS te verspreiden.
In Mysterious skin van Gregg Araki, die van de jongerenjury in Rotterdam de Moviezone Award kreeg toegekend, is ‘rentboy’ Neil McCormick geobsedeerd door een seksueel voorval met zijn honkbalcoach toen hij acht jaar oud was. Zijn vriend Brady denkt dat het gat in zijn geheugen is veroorzaakt door aliens.
Nicole Kidman moest zich onlangs verdedigen tegen beschuldigingen van pedofilie omdat ze in Birth het bad deelt met tieneracteur Cameron Bright. Een treurige vertoning want zoals vaker was het ‘eerst roepen dan kijken’.

Zitvlees
Nicole Kassell is de eerste regisseur die een veroordeelde pedofiel recht voor de camera zet en een hoofdrol laat spelen. En iets menselijks probeert te maken van het monster dat we vaak te zien krijgen. Anders dan bij Kassell moet pedofilie in films altijd verpakt worden, misschien omdat niemand het beest dan nog recht in de ogen hoeft te kijken. Soms is die verpakking zwarte humor maar meestal is het geweld dat ons op afstand houdt. De pedofiel blijft dan op de achtergrond in een bijrol sukkelen.
Solondz kiest voor de zwarte humor. Niet dat hij zich er makkelijk van afmaakt: zijn pedofiel is geen monster. Maar de drogeerscène in Happiness en het pijnlijke zitvlees van het jongetje na de verkrachting scheppen toch enige afstand tussen ons en de sympathieke Bill Maplewood. Solondz’ humor en actie sluiten vereenzelviging met het personage uit.
Maar de meeste films over pedofielen lossen het probleem op met geweld. Meestal zijn het ‘whodunits’ waarin de pedofiel iemand vermoordt maar waarin hij nooit centraal staat. Hij verschijnt vaak pas in de laatste vijftien minuten om vervolgens al of niet per ongeluk maar zeker heel tragisch in cement te worden gestort. Mystic river van Clint Eastwood geeft misschien nog de meeste aandacht aan de dader. Daar is de moordenaar van een jong meisje steeds dicht bij de camera en Eastwood probeert het trauma dat de dader jaren geleden overkwam te verbinden met zijn daden nu. Punt is dat het hier niet om de pedofiel gaat maar om de etterende wond die decennia geleden ontstond en die door de jaren heen de levens van de hoofdpersonen bleef verzieken.
De godfather van het genre is M van Fritz Lang uit 1931. Kindermoordenaar Hans Beckert wordt na de zoveelste moord de inzet van een enorme politiejacht. Zelfs lokale criminelen zoeken mee omdat hun goede naam wordt geruïneerd. Uiteindelijk moet Beckert zich voor een geïmproviseerd tribunaal verantwoorden. Met oud-Duitse pathos schreeuwt hij dat zijn geestesziekte hem dwingt door de straten te zwerven op zoek naar een slachtoffer. "Ik ben het, die mezelf achtervolgt. (…) Wie weet wat het is om mij te zijn?" Wie geeft het tribunaal het recht om mij te doden, wil hij weten. Ongehoord allemaal in 1931. Samen met The woodsman behoort M tot een handjevol films waarin de pedofiel niet naamloos aan de schandpaal gaat.

Nimfijn
In een andere categorie zijn de verhalen zo subtiel dat van pedofilie geen sprake meer is. Daar gaat het om vaak geestelijke kinderliefde als een symbool voor een verlangen naar jeugdige onschuld en onbevangenheid. Denk aan Dirks vlekkeloze gemijmer op een Venetiaans strand in Death in Venice. Of Sokoerovs dromerige Father and son over de ‘kruisigende liefde’ van een vader voor zijn zoon maar waarin de hoofdrolspelers meer met het zonlicht in bed liggen dan met elkaar. De platonische liefde — maar dan lichamelijk verbeeld — van de vader staat de identiteit van de zoon in de weg. Hij moet zich losmaken om zichzelf te vinden. Reflexmatig zou je in eerste instantie aan pedofilie kunnen denken maar alleen chronische moralisten denken dat na afloop nog steeds.
Lolita is meestal de eerste associatie bij pedofilie en film. Maar Lolita draait niet in de eerste plaats om pedofilie — zeker niet in Kubricks verfilming uit 1962 waarin de erotiek vanwege de censuur al op voorhand werd geschrapt — als wel om de demon die Humbert Humbert met zich mee draagt. Er is erotische manipulatie van de twaalfjarige nimfijn Lolita (bij Kubrick was ze vijftien, bij Adrian Lyne’s versie uit 1997 was ze weer twaalf), maar alleen omdat Humbert zich láát manipuleren. Lolita bepaalt de grens. Het boek is meer ‘de mechanica van de mannelijke geest’ voor gevorderden, dan een erotische roman.
‘Woodsman’ Walter is geen Humbert Humbert. Walter vergreep zich aan iemand en daarmee bepaalde híj de grens. Waarvoor hij precies vast zat laat de film in het midden. Walter is voorzichtig, hij wil de wereld op afstand houden en hij wil zichzelf op afstand van de wereld houden want ze gaan moeilijk samen. Walter heeft ook zijn innerlijke demon maar die is primair vergeleken met die van Humbert. Bij Walter denk ik meer aan ‘de speleologie van de mannelijke geest’.
Wat Lolita aantrekkelijker en complexer maakt dan bijvoorbeeld Mystic river, en dat element zit vooral in Lyne’s versie, is het verwerpen van de suggestie dat een voorval in Humberts jeugd zijn gedrag verklaart. Zo simpel is het niet. Het zou een excuus kunnen zijn en daar wilde Nabokov en Lyne niet aan.
Al die speculatie vermijdt Kassell in het sobere, geduldige portret dat ze van Walter maakte. De film heeft geen gemakkelijk einde waarbij Walter plotseling ‘geneest’. Kassell presenteert geen eenvoudig oordeel en dat is ook het laatste wat ze van ons wil. Want Walters kwelling houdt waarschijnlijk nooit echt op.

Ronald Rovers