The Vanishing

Vergelijken is onvermijdelijk. Elke remake wordt vergeleken met het origineel en in dit geval is het extra verleidelijk. George Sluizer maakte voor de tweede keer Spoorloos, nu in Amerika. Dat geeft ons de gelegenheid ons weer eens te verbazen over die rare Amerikanen en over de wetten van de publieksfilm.

Waarom wil iemand nog een keer dezelfde film maken? Was het succes van Spoorloos (1988) niet bevredigend genoeg?

Het is natuurlijk niet dezelfde film. Daar zorgde Sluizer wel voor door met Twentieth Century-Fox in zee te gaan. Uit de vele aanbiedingen die volgden op de Oscar-inzending van Spoorloos als beste buitenlandse film en de Amerikaanse distributie in 1990, koos Sluizer bewust een major, een van de grote maatschappijen. Bij een kleine, onafhankelijke producent was het teveel dezelfde film geworden, vreesde Sluizer. Bovendien zorgt een major voor wereldwijde distributie, hoef je tijdens het draaien niet op het geld te letten en betalen ze meer voor de rechten, aldus de pragmatische regisseur in een gesprek met Skrien.

Het blijft een wat vreemde uitdaging. Iemand die een bescheiden ideeënfilm opnieuw gaat maken onder auspiciën van Hollywood weet bij voorbaat dat hij concessies zal moeten doen. Onvermijdelijk dient zich de strijd aan met studiobazen, scenarioschrijvers en marketingmanagers. Artistieke opvattingen van de maker zijn volledig ondergeschikt aan de commerciële potentie van het product. Het slot van The vanishing werd bepaald aan de hand van zes previews door een zorgvuldig geselecteerd proefpubliek, een gangbare werkwijze in de droomfabriek.

Geobsedeerd
George Sluizer heeft de uitdaging aangenomen, met alle beperkingen van dien. Naar Nederlandse normen, met Spoorloos onvermijdelijk in het achterhoofd, draaien die beperkingen de film de nek om.

Het oorspronkelijke uitgangspunt van Tim Krabbé lijkt aanvankelijk nog intact. Een jong stel (Kiefer Sutherland en Sandra Bullock) is met de auto op vakantie. Bij een benzinestation verdwijnt de vrouw op onverklaarbare wijze.

Enkele jaren later is de man nog dagelijks bezig met zijn geobsedeerde zoektocht en drang om te weten wat er is gebeurd. Met de nieuwe vriendin van deze Jeff doet de eerste grote wijziging in het verhaal zijn intrede. Rita (Nancy Travis), in het origineel een onopvallende verschijning in het middendeel van de film, ontwikkelt zich tot sleutelfiguur met een heroïsche functie in de finale.

Het nieuwe scenario heeft haar nodig om te voorkomen dat Jeff hetzelfde lot ondergaat als zijn eerste vriendin. En om ervoor te zorgen dat de ontvoerder (Jeff Bridges) zijn straf niet ontloopt. De held in een kist en de gek vrijuit, dat is ondenkbaar in de Amerikaanse verhoudingen. Het einde van The Vanishing is karikaturaal, het lijkt bijna alsof Sluizer de spot heeft willen drijven met wat in thrillers gebruikelijk is. Absurde slimmigheidjes en afzichtelijk geweld strijden om voorrang. Het zal wel een vooroordeel zijn, maar bij elke rotschop die Bridges van Sutherland moet incasseren, hoor ik het instemmend gejoel in de Amerikaanse bioscoop.

Voorkennis
Amerikanen zijn ongenuanceerd, hebben een onwrikbaar gevoel voor goed en kwaad, kunnen niet zonder een happy end en niet tegen flashbacks. Dat geldt althans voor dat deel van de natie waar de mainstream cinema, waar The Vanishing toe behoort, zich op richt. Het maakt The Vanishing tot een reguliere thriller, die zich onderscheidt door een sterk gegeven, mooi spel en iets meer aandacht voor psychologie dan gebruikelijk.

Zonder voorkennis was het misschien wel een heel aardige film geweest, maar wij weten dat de angel eruit is. Spoorloos was een dubbelzinnige film, met een hoofdpersoon die de dood bijna vrijwillig leek te kiezen. Het onheilspellende zat in de twijfel die werd gezaaid en de prikkeling na afloop van de film. De kijker identificeerde zich met het getoonde mechanisme, niet met de personages. The Vanishing vertelt daarentegen een eenduidig verhaal, met een rolverdeling tussen dader en slachtoffer die geen twijfel toelaat. Het wordt goed verteld, daar niet van, maar het blijft op veilige afstand van de kijker. De personages zijn meer ‘ingevuld’ en bedoeld om identificatie op te wekken.

Het idee uit Spoorloos heeft plaatsgemaakt voor de personages uit The Vanishing. Het gaat niet langer om een verontrustend fenomeen, maar om een verontrustende man. Kennelijk houden ze er aan de overkant van de oceaan niet van om wérkelijk bang gemaakt te worden. Rare jongens, die Amerikanen.