The Patience Stone
Vrijuit spreken
Haar comateuze man wordt de ‘biechtsteen’ tegen wie een jonge Arabische vrouw haar frustraties kan uiten, in Atiq Rahimi’s The Patience Stone.
Al twee weken ligt haar man in coma. De moellah had haar verzekerd dat hij binnen veertien dagen zou ontwaken, maar die tijd is om en hij vertoont nog altijd geen teken van leven. De jonge vrouw verzorgt haar oudere man, haalt zijn medicijnen, verbergt hem voor de milities die de stad doorkruisen, zorgt voor hun twee jonge dochters. En intussen praat ze tegen hem, eerst om hem wakker te krijgen, maar gaandeweg meer en meer om haar geweten te luchten — hij wordt de ‘geduldige steen’ waarvan een Perzische fabel vertelt, waaraan je al je geheimen bekent, tot hij versplintert en je van je schulden verlost.
Het verhaal in The Patience Stone is dat van velen in de Arabische wereld, zo houdt regisseur Atiq Rahimi ons voor; hij baseerde de film op zijn eigen roman, winnaar van de prestigieuze Prix Goncourt. De vrouw trouwde jong met haar oudere, dominante man en werd onder druk gezet om zo snel mogelijk kinderen te baren. Die ondergeschoven sociale positie wordt benadrukt door de oudere tante waar ze advies en onderdak vindt: zij bekoopt haar zelfstandigheid letterlijk en figuurlijk met werk in de prostitutie. “Alleen zij die niet weten hoe je de liefde bedrijft, bedrijven oorlog”, drukt ze haar nicht op het hart — wat benadrukt wordt in een ontluikende romance met een jonge soldaat. En aldoor slaapt de man, haar ‘biechtsteen’.
Rahimi’s speelfilmdebuut Earth and Ashes (Khakestar-o-khak, 2004, niet in Nederland uitgebracht) ging over een grootvader die met zijn kleinzoon de stoffige binnenlanden afreist nadat hun familie in een bombardement is omgekomen. Terwijl het vrouwelijk perspectief hierin geheel ontbreekt, richt The Patience Stone zich daar expliciet op. De films zijn in meer opzichten spiegelbeelden. De weidse woestijnlandschappen van Earth and Ashes staan in groot contrast met de beklemmende stedelijke interieurs waarin The Patience Stone zich afspeelt. En waar Rahimi voor zijn debuut werkte met niet-professionele acteurs, wordt The Patience Stone gedragen door de gevierde Iraanse actrice Golshifteh Farahani (About Elly) — inmiddels gevlucht naar Frankrijk.
Wat de twee films gemeen hebben is hun allegorische, kritische benadering van de realiteit in het Midden-Oosten. In die zin doet de film denken aan recente Iraanse films als A Separation en A Respectable Family, wier kleine verhalen net zulke grote dingen willen zeggen over hun maatschappij. Maar waar die Iraanse makers gedwongen zijn omzichtig langs de strenge censuur van hun land heen te praten, kan Rahimi zijn personage vrijuit laten spreken, inclusief scheldkanonnades en godslastering, als dat nodig is. Het levert een film op die weliswaar inherent praterig is, maar ook daadwerkelijk iets te zeggen heeft.
