The Lord of the Rings: The Rings of Power

De peperdure Amazon-serie The Lord of the Rings: The Rings of Power geeft ons meer Tolkien, maar diens Midden-Aarde leent zich niet voor nieuwe verhalen.

Niets is meer heilig. Met genoeg geld is elk intellectueel eigendom te koop. Vervolgens kan de zuurverdiende reputatie ervan te grabbel worden gegooid met televisieseries waar fans langer naar uitkijken dan ze ze achteraf onthouden.

Nu is Midden-Aarde aan de beurt. The Lord of the Rings: The Rings of Power gaat vooraf aan The Lord of the Rings en is de duurste televisieserie tot nu toe. Amazon-baas Jeff Bezos heeft het personeel van zijn magazijnen blijkbaar voldoende uitgebuit om zich dat te kunnen veroorloven.

J.R.R. Tolkiens The Lord of the Rings is het ultieme fantasy-epos. In alle fantasy die sindsdien verscheen is de invloed ervan te bespeuren: Dungeons & Dragons, Warhammer en ook George R.R. Martins reeks A Song of Ice And Fire, dat nu met HBO’s House of the Dragon (2022) de grote concurrent is van The Rings of Power. Maar Tolkien wilde meer dan slechts ‘fantasy’ maken: hij schreef mythes. Griekenland heeft Olympus en Scandinavië heeft Asgaard; Tolkien wilde Engeland het ingebeelde verleden teruggeven dat het verloor door de invasie van Willem de Veroveraar in de elfde eeuw. Het getuigt van Tolkiens kwaliteiten dat hij daarin slaagde.

Mythisch
Dat mythische karakter is onmiskenbaar in Tolkiens Lord of the Rings-verhalen. Er zitten levenslessen verpakt in de epische avonturen van Frodo en de Ring: over de strijd tussen het goede en het kwade; zorg voor de natuur; het belang van vertrouwen, medeleven en zachtmoedigheid. Maar zijn voorstelling van de wereld is ook erg simpel. Het tweezijdige wereldbeeld waar alles dat Goed is in vrede leeft in het weelderige natuurschoon van het Westen, en het kwaad leeft in de zwarte, in vuur en rook gehulde woestenij van het Oosten, laat weinig ruimte voor nuance (en berust op kwalijke, ouderwetse stereotypen).

Die eenvoud is prima voor een boek of twee, maar vormt geen vruchtbare grond voor nieuwe, eigentijdse verhalen. Het maakt The Rings of Power voorspelbaar, en niet alleen omdat grote lijnen van het verhaal overeenkomen met wat al opgeschreven staat in Tolkiens boeken. In de strijd tussen goed en kwaad is er geen grijs gebied.

The Rings of Power speelt zich af eeuwen vóór de Lord of the Rings–verfilmingen (2001-3) van Peter Jackson, inmiddels moderne klassiekers. Sauron bedreigt Midden-Aarde na de nederlaag van zijn mentor Morgoth, terwijl de elf Galadriel hem opjaagt. Op haar avonturen komt Galadriel allerlei figuren tegen die we kennen uit de films: Elrond, Elendil, Isildur. Ondertussen ontdekt een halfling genaamd Nori van de Harfoot-stam een vreemde man met toverkrachten en geheugenverlies, en helpt hij hem zijn pad weer te vinden.

Essentialistisch
The Lord of the Rings is altijd essentialistisch geweest: er is een onveranderlijke, natuurlijke orde aan Midden-Aarde die de bewoners horen te erkennen en volgen. Dingen zijn nu eenmaal zoals ze zijn: het bos is oud, de berg zingt een bepaalde melodie en de zee heeft altijd gelijk. Wie brutaal, dom of arrogant genoeg is om ertegenin te gaan, staat slechte dingen te wachten. Eenzelfde onveranderlijkheid zie je in de wezens die Midden-Aarde bevolken. Hun persoonlijkheid wordt grotendeels bepaald door hun afkomst: elven zijn arrogant, dwergen koppig, halflingen achterdochtig en mensen machtswellustig. Wie goed of kwaad is, wordt bepaald door in hoeverre ze die natuurlijke orde respecteren. Goedzakken willen iets goeds doen – Galadriel wil Sauron bevechten, Elrond wil warme relaties tussen Elven en Dwergen, Nori helpt haar lange vreemdeling – en schurken gaan daartegenin om egoïstische reden – angst, wantrouwen, hebzucht. Daarbij heeft één partij altijd onmiskenbaar gelijk en is de ander onredelijk en lastig. Veel dieper gaan de motivaties niet, en dat maakt ook het acteerwerk even eenzijdig.

Personages van The Rings of Power dreunen hun regels op zoals verwacht wordt van het volk dat ze spelen. Dat bestendigt de stereotypen die rond elven, dwergen, orks en halflingen zijn ontstaan, evenals de echte volkeren waardoor ze geïnspireerd zijn: zo kreeg de vertolking van de Harfoots kritiek te verduren wegens de negatieve stereotypering van Ierse mensen. De lichte nuancering van nieuwe schurken verandert daar weinig aan: het pleidooi van de snode elf Adar dat hij en zijn orks net als de elven een schepping van de Goden zijn en gelijke waardering verdienen, betekent weinig als hij tegelijkertijd zonder enige gewetenswroeging slaven drijft en massamoord pleegt. Ook doet de kleurenblinde casting, waar op voorhand zo veel om te doen was, weinig af aan het racisme dat in de fundamenten van Tolkiens vertelling zit, waar een witte onschuld bedreigd wordt door het zwarte kwaad aan de grenzen van het arcadische paradijs.

The Rings of Power kan daarom onmogelijk groeien en verrassen, en dat wordt met elke nieuwe aflevering duidelijker. Het heeft niet meer om het lijf dan prachtige sets, kostuums en natuurschoon die behaaglijk in beeld worden gebracht voor fans die ongetwijfeld maar wat graag in deze wereld opgaan.

Die voorspelbaarheid is niet verwonderlijk. Met een miljardenbudget zijn creatieve risico’s nagenoeg uitgesloten.

Het eerste seizoen van The Lord of the Rings: The Rings of Power (8 afleveringen) is te zien op Prime Video.