The Great Gatsby

Baz Luhrmann opent het filmfestival in Cannes met de verfilming van The Great Gatsby. Dat is niet zonder risico’s, maar als hij het niet kan, kan niemand het. Een voorbeschouwing.

Mark Cousins claimt in zijn filmessay The Story of Film: An Odyssey (2012) dat je Baz Luhrmann kunt zien als de Vincente Minelli van de Australische cinema. Een rake observatie. Ook Minelli probeert de werkelijkheid mooier en beter te maken dan hij is. In An American in Paris (1951) zijn de choreografieën vaak maar eventjes functioneel om je daarna te betoveren. Luhrmann doet hetzelfde in zijn feestscènes: die gaan over sfeer. Dat maakt hem de aangewezen persoon voor de verfilming van F. Scott Fitzgeralds meesterwerk The Great Gatsby uit 1925, waarin uiterlijk vertoon allesbepalend is. Leonardo DiCaprio als Jay Gatsby, Carey Mulligan als Daisy Buchanan en Tobey Maguire als Nick Carraway zullen het filmfestival in Cannes openen.

Luhrmanns heeft een voorliefde voor wonderbaarlijke kitsch en droombeelden. Denk maar aan het dwergvrouwtje en het getatoeëerde, wiegende mannenkoppel in Moulin Rouge. Of aan het optreden van Mercutio (Harold Perrineau) als travestiet in Romeo + Juliet. De feesten waarin zij optreden, vormen de aanleiding tot schitterende, over-de-top romantiek, maar dat betekent niet dat alles een vrolijke boel is. Luhrmann zoekt het groteske op, want dat verhult conflicten. En als je ooit in de Jimmy Woo bent geweest, weet je hoe cruciaal het is je masker en grimas op te houden, want het draait om zien en gezien worden.

Taille op charleston-niveau
Luhrmann is de zesde filmmaker die Fitzgeralds boek durft te verfilmen, dat zich afspeelt tegen de achtergrond van de Drooglegging en de losse moraal in de jaren twintig. In het decadente milieu van rijke, verveelde mensen vertelt het somber over het beetje hartstocht dat nog ergens in de eindeloze rij tochtjes en feesten te vinden is. De bekendste verfilming is die van Jack Clayton uit 1974, met Robert Redford en Mia Farrow. Fonkelende jazz age-jurken en extravagante verenwaaiers verhulden Farrows zwangerschap en bepaalden plotseling de mode: veel vrouwen lieten de taille van hun jurken zakken tot charleston-niveau.

Claytons versie verscheen net als die van Luhrmann in een tijd van crisis. Allicht vinden we het dan fijn om weg te vluchten in pumps met t-bandjes. De modebladen weten alvast zeker dat de nieuwe Gatsby die stijl weer in zwang zal brengen. Luhrmanns echtgenote Catherine Martin was verantwoordelijk voor de kostuums en liet Mulligan kleden door Miuccia Prada. "Miuccia kijkt met een vintage blik naar de toekomst en Baz bekijkt het verleden op een moderne manier", zegt ze tegen The Guardian. Die invalshoeken vullen elkaar aan. Je ziet de verschillen in aanpak terug bij Prada’s ontwerpmethode en Luhrmanns muziekkeuze.

Intiem met Jay-Z
Prada werkte eerder met Luhrmann aan Romeo + Juliet en afgelopen jaar maakte Luhrmann op zijn beurt de korte films voor de expositie Schiaparelli and Prada: Impossible Conversations in het Metropolitan Museum in New York. Daarin gaan de ontwerpsters (de echte Prada en Judy Davis als Elsa Schiaparelli) met elkaar in gesprek. Prada blijkt veel gemeen te hebben met Schiaparelli – die haar carrière begon in de jaren twintig en surrealistische creaties verzon, zoals de hoed in de vorm van een schoen. Prada kent haar voorgangers. Die kennis gebruikt ze en zet ze naar haar hand. Voor The Great Gatsby hoeven we dus geen historisch verantwoorde japonnen te verwachten, maar eigentijdse uitdossingen die door het verleden geïnspireerd zijn.

Luhrmann vertaalt het verleden naar het heden door op zoek te gaan naar de gemene deler. Aan Life and Times vertelt de regisseur dat hij met Fitzgerald in gedachten zijn artiesten koos: de schrijver gebruikte jazz in zijn boeken, in die tijd populaire Afrikaans-Amerikaanse straatmuziek. Luhrmann besefte dat hiphop het hedendaagse equivalent daarvan is en kwam zo onder meer uit bij Jay-Z. De inzet van 3D verklaart Luhrmann ook aan de hand van Fitzgeralds liefde voor het moderne. Luhrmann gebruikte 3D om intimiteit te creëren. Het ‘special effect’ is dat je naar grote sterren als DiCaprio en Mulligan zit te kijken, alsof ze werkelijk voor je staan, zoals in het theater.

The Great Gatsby kan een film te worden in de traditie van Romeo + Juliet en Moulin Rouge: slim, theatraal, bitterzoet spektakel waarvan het essentieel is dat je van tevoren weet hoe het verhaal afloopt. Je kunt je verheugen op wat nog gaat komen en je bent vooral benieuwd naar hoe Luhrmann het zal verbeelden. Hoe zal die scène eruitzien als Myrtle Wilson een puppy uitzoekt bij een straatverkoper? En hoe zal Mulligan zeggen: ‘I’m glad it’s a girl. And I hope she’ll be a fool.‘? Met een beetje geluk laat Luhrmann ons peinzen over het nu, maar serveert hij ook gigantische champagneglazen om in te zwemmen en weg te dromen.