David Fincher over The Game

Na het intens duistere en succesvolle Se7en komt de Amerikaanse regisseur David Fincher nu met The Game voor de dag. Michael Douglas speelt in de merkwaardige thriller een steenrijke zakenman die meedoet aan een spel dat belooft zijn leven avontuurlijker te maken. Het wordt een nachtmerrie en dat is een kolfje naar Finchers hand, die zich opnieuw tegen de conventies van Hollywood keert. En daar best over wil praten.

Dat David Fincher zich weinig aan de conventies van Hollywood gelegen laat liggen behoeft na Se7en geen betoog meer. De film over de jacht op een razend intelligente seriemoordenaar, die de zeven doodzonden als leidmotief hanteert, begon naargeestig en eindigde met een mokerslag in de maagstreek van het publiek.

Se7en is een klamme nachtmerrie, zowel inhoudelijk als in de vorm. Zelden was een film zo consequent duister, zeker waar het grote Amerikaanse produkties betrof. Fincher zette zijn publiek meteen al op het verkeerde spoor door filmster Brad Pitt voor een hoofdrol te strikken en hoopt nu bij The Game op een vergelijkbaar effect.

The Game zal voor velen ‘de nieuwe film van Michael Douglas’ zijn, om met René Mioch te spreken, en al speelde Douglas in Joel Schumachers Falling Down al eens een fraaie onconventionele held, het is een bekende naam die een gezellig avondje film met popcorn doet vermoeden. Als het aan Fincher ligt is er echter geen sprake van vrijblijvend amusement, maar van een verontrustende ervaring waarin niets zeker is.

Om de uitwerking van de film niet te bederven bent u hier aan het verkeerde adres voor uitgebreide informatie over de plot. Het volstaat te vermelden dat een door Douglas vertolkte egoïstische miljonair op uitnodiging van zijn broer deelneemt aan een spel dat zijn leven volledig op zijn kop zet. Gedurende de hele film luidt de hamvraag: is dit echt of hoort dit bij het spel?

Al geeft de opzet van The Game Fincher alle gelegenheid om zijn onmiskenbare talent voor sfeervol duistere beelden te botvieren, vergeleken bij Se7en is de beklemming minimaal. Boden de detectives uit de voorganger nog een duidelijk punt van identificatie, Douglas’ personage is zo’n uitgesproken egoïstische rijke stinkerd dat zijn hellevaart weinig sympathie oproept. Ronduit ergerlijk zijn de steeds onwaarschijnlijker plotwendingen, die het door de makers beoogde gevoel van totale paranoia flink ondergraven. Waar Se7en met het scenario van Andrew Kevin Walker over een ijzersterk fundament beschikte, verraadt het rammelende scenario van The Game de handen van John Brancato en Michael Ferris, die eerder het Sandra Bullock-vehikel The Net schreven en ook daar op beklemming en paranoia mikten, zonder doel te treffen.

Een en ander neemt niet weg dat Fincher visueel en auditief af en toe sterk uitpakt en dat zijn nieuwe film in ieder geval niet thuishoort op de gestaag groeiende berg slappe formulefilms die in Hollywood tegenwoordig de norm zijn. Door zijn consequente weigering te kiezen voor meer van hetzelfde laat de 34-jarige Fincher zich kennen als een eigenzinnig talent, dat met het naargeestige trio Alien 3, Se7en en The Game gestaag bouwt aan een oeuvre waarin de regisseur geen anonieme studiokracht is, maar een auteur met een herkenbare visie. Een auteur van wie we ongetwijfeld nog meer zullen horen.

Gelul
Al kreeg Fincher door het minimale aantal interviews dat hij rond de uitbreng van Se7en gaf de reputatie een moeilijke prater te zijn, bij een ontmoeting in Brussel ontpopt hij zich tot een spraakwaterval eerste klas. De scepsis over de kwaliteiten van het scenario van zijn nieuwe film wordt door Fincher gepareerd met een lofzang op het onvoorspelbare karakter ervan: "Toen ik het las had ik geen idee in welke richting het verhaal zich bewoog. Het is prachtige mindfuck: je weet niet of de held dood zal gaan, of dat er überhaupt iemand het leven zal laten, je weet helemaal niks. Er circuleren zoveel scenario’s waarin je precies weet wat er gebeurt: de terroristen vallen de ambassade binnen, het arrestatieteam doet een inval, de held bevrijdt het meisje enzovoort. Het scenario van The Game is niet alleen onvoorspelbaar, je kunt ook niet in een paar zinnen duidelijk maken waar het precies over gaat, er spelen zoveel dingen mee."

"Voor mij is het een film over een gozer die aan het begin eigenlijk dood is en pas in de laatste scène tot leven komt. In Hollywood is iedereen zo geobsedeerd door de weg die een personage aflegt. Hier zie je een personage dat zich tot aan de slotscène totaal niet ontwikkelt, het past niet in het bekende heroïsche filmsterrenpatroon en de verhaalstructuur breekt ook met het beproefde stramien. Vandaar dat we veel kritiek op het scenario kregen. Het begin zou veel te traag zijn. Maar wat is dat voor gelul? De trailer maakt toch wel duidelijk dat er op een bepaald moment actie zal komen, je kunt de marketingjongens er niet van weerhouden in de reclamecampagne juist die scènes te gebruiken waarin de mitrailleurs ratelen."

"Het publiek weet dat er iets gaat gebeuren, dus laat ze maar lekker even wachten. Dat is juist goed, want daardoor vraagt de kijker zich voortdurend af wanneer het spel nu eigenlijk begint. Dat geeft me de gelegenheid mijn publiek op allerlei manieren te manipuleren. Zo zijn sommige dialogen nauwelijks verstaanbaar. Normaal gesproken is alles altijd zo opgenomen en gemixt dat niets je ontgaat, hier ligt dat anders: je denkt dat alles wat je hoort en ziet belangrijk is, maar dat is helemaal niet zo. Met de muziek is het net zo: als er actie is zit er soms helemaal geen muziek bij. Men verwacht bij actie altijd een heel orkest, maar zo werkt het hier niet. Als je geen muziek gebruikt heb je het publiek goed te pakken, want dat zijn ze niet gewend. Je denkt meteen dat er doden vallen, want waarom zou een actiescène anders zo stil zijn? Dat zijn dingen die The Game apart maken."

Debiel
Met de opmerkelijke stiltes en een kort filmpje vol subliminale boodschappen dat Michael Douglas te zien krijgt doet The Game soms denken aan het oude werk van Alan J. Pakula, wiens paranoia-trilogie Klute, All the President’s Men en The Parallax View tot het beste behoren dat Hollywood in de jaren zeventig produceerde. Fincher blijkt dan ook een liefhebber: "Ik ben een grote fan van Klute en All the President’s Men, Pakula doet waanzinnige dingen met geluid in die films. Hij was bij de première van mijn film aanwezig en bedankte me voor de hommage aan The Parallax View, die dat filmpje met de subliminale teksten zou zijn, maar laat ik die film nou net niet gezien hebben! Francis Ford Coppola meende ook al een hommage aan zijn film The Conversation te herkennen, een geweldige film, maar ik heb er bij het maken van mijn film helemaal niet aan gedacht. Kennelijk is het arsenaal trucs dat je bij dit soort thrillers kunt gebruiken beperkt."

"De jaren zeventig zijn zeker de meest vruchtbare periode in de Amerikaanse cinema, misschien hangt dat samen met de Franse Nouvelle Vague die eraan vooraf ging. Ik weet het ook niet zeker eigenlijk, want ik ken de cinema van de jaren zestig niet zo goed en Hollywood in de jaren vijftig is me ook vreemd. Ik was altijd meer geïnteresseerd in de B-films uit die periode en in film noir natuurlijk. Maar vast staat dat men in de jaren zeventig eindelijk de vrijheid nam om op locatie te filmen en de studio’s te verlaten, waardoor het hele studiosysteem oude stijl instortte."

"Voor wat de situatie nu betreft zijn er gewoon te veel dingen waar ik op uitgekeken ben, er is zoveel bullshit in Hollywood. Personages moeten per definitie rechtvaardig en goed zijn, daar wordt ik doodmoe van. Dat heeft geen reet met het echte leven te maken, mensen zijn helemaal niet zo leuk en aardig. Het is voor Hollywood alleen een veilig idee dat die investering van zestig miljoen door een voor iedereen aanvaardbare held wordt gedragen. En dan is er nog die regel dat aan het slot alle losse eindjes in een soundbite keurig aan elkaar geknoopt moeten worden, bij voorkeur op een manier die elke debiel kan begrijpen. Ik zie daar de waarde of de noodzaak niet van in. Je moet je publiek dingen laten zien die nieuw zijn, dingen waar ze iets bij voelen, en dat hoeft niet per definitie warm en positief te zijn. Als een publiek zich twee uur ongemakkelijk voelt, zoals bij Se7en, dan ben ik dik tevreden."

Volkomen kut
Wie het succes van Se7en en de wat tegenvallende Amerikaanse recette van The Game afzet tegen de recordopbrengst van inhoudsloos spektakel als The Lost World: Jurassic Park bekruipt het gevoel dat Fincher de wind niet echt mee heeft. De vraag is of een groot publiek wel toe is aan de wat tragere en onconventionele films die Fincher verkiest. De regisseur is er van overtuigd dat het tij zal keren: "Dat blockbustergedoe is alweer passé, het is gewoon even mode geweest. Alles ontwikkelt zich altijd al op een cyclische manier. Luister, in 1976 was het duistere slot waarin de antiheld om het leven komt een cliché met een enorme baard. En toen kwam Star Wars en riep iedereen: ‘Wauw, eindelijk een nieuw soort film!’. Dat was gelul, het was verdomme gewoon Robin Hood of Flash Gordon, maar die verhalen hadden we al jaren niet meer gezien en dus werd het als iets nieuws omarmd."

"Star Wars markeerde het begin van het blockbuster-tijdperk, alles moest ineens licht verteerbaar zijn. Begrijp me goed, klassieke blockbusters als Star Wars, Jaws en Close Encounters of the Third Kind zijn echte kunstwerken, maar ze schiepen een formule waarmee een grote groep hebzuchtige, debiele en boosaardige mensen aan de haal ging. Het devies was: ‘Hoe dommer hoe beter, ze vreten uit je hand als je alles vrijblijvend en licht verteerbaar houdt’. Ik maak nog altijd commercials en zie dat de meest spectaculaire reclamefilms altijd op zaterdagmorgen worden ingezet. Ze gebruiken computeranimaties en special effects om ontvankelijke kinderen allerlei peperdure cornflakes aan te smeren. Zo ging het ook met de blockbusters: ‘Ze slikken alles met digitale fratsen dus laten we ze dat in overvloed aanbieden’. Maar dan komt er goddank ook nog zo’n figuur als James Cameron tussendoor, die de trucendoos gebruikt om afwijkende en razend interessante films te maken, die wel degelijk betekenis hebben. Hij is een voorbode van wat komen gaat."

"Ik denk echt dat het tijdperk van de domme blockbuster nu voorbij is. Jarenlang moest je bepaalde films zien omdat het een gebeurtenis van formaat zou betreffen. Ik denk en hoop dat het publiek nu zover is dat ze tegen Hollywood zeggen: ‘Fuck you, ik bepaal zelf wel wat een gebeurtenis van formaat is. Ik heb genoeg van die marketingmachine van jullie. Als ik een film volkomen kut vind ren ik naar mijn vrienden en raad ik ze af er naartoe te gaan. Een film is pas een gebeurtenis als ik er met kennissen na afloop nog lang over door kan praten.’ Die ontwikkeling is nu al gaande: niet iedere blockbuster met een reclamebudget van dertig miljoen is automatisch een kassakraker. De komende tien jaar zullen heel interessant worden. Alles zal draaien om films die zichzelf op de inhoud verkopen, films die afwijken, die over een unieke invalshoek beschikken. Zoals Se7en, dat zal over twintig jaar nog steeds die film zijn die eindigt met dat hoofd in die kartonnen doos."