The Arbor

In The Arbor is een periode uit het leven van de Britse toneelschrijfster schitterend in scène gezet.

Toen ze 29 jaar was, stierf de Britse toneelschrijfster Andrea Dunbar op het toilet van een kroeg in de buurt van haar huis. Daarmee sloot ze zich aan bij een gedenkwaardige traditie want ook Elvis zakte in 1977 zittend op de plee in elkaar, net als Lenny Bruce in 1966.

Dunbar stierf in 1990. Tien jaar eerder was ze plotseling een nationaal fenomeen geworden toen haar toneelstuk The Arbor voor het eerst in Londen werd opgevoerd. Het verhaal over een zwangere tiener en haar alcoholische en gewelddadige vader kende ze uit eigen ervaring. Andere autobiografische stukken volgden waarin Dunbar – die zelf ook nooit aan de drank is ontkomen – het armoedige leven beschreef in The Arbor, een vervallen wijk in het Britse Bradford.

Achterstandswijken kennen we allemaal wel maar onder Thatcher in de jaren tachtig waren dat regelrechte reservaten waarin iedereen aan z’n lot werd overgelaten. Het drama van Dunbars leven werd na haar dood nog groter toen in 2007 door verwaarlozing de zoon van haar drugsverslaafde dochter Lorraine stierf.

Clio Barnards The Arbor gebruikt de vorm van het verbatim theatre om een periode uit Dunbars leven naar het scherm te brengen. De stemmen zijn van mensen uit haar omgeving – voornamelijk van haar twee dochters Lorraine en Lisa – maar voor de camera worden die stemmen geplaybackt door acteurs. Elke slik, elke pauze en elke zucht zijn precies getimed nagespeeld. Daar tussendoor zitten beelden van Dunbars toneelstuk The Arbor dat op een grasveldje midden in de wijk wordt opgevoerd. Acteurs zitten op banken, daar omheen staan de bewoners.

Aapjes kijken
Waarom die opvallende vorm? Om te laten zien dat documentaires nooit een objectief verslag zijn. Het oog van de maker speelt altijd mee. Klinkt dat als een vermoeide herhaling van een bekend gegeven? Ja. Maar het doet niets af aan de documentaire die Barnard maakte. Of hoe je deze mix van fictie en non-fictie ook wilt noemen.

Barnards aanpak zorgt voor een beklemmende spanning tussen de omstanders en de acteurs. Een spanning die werkt als een reality-check omdat de bewoners hun eigen levens vertolkt zien. Dit gaat dus verder dan reality-tv. Bij reality-tv zien mensen die weergave van hun eigen leven pas later terug. Hier wordt de gefictionaliseerde weergave onmiddellijk opgevoerd. Misschien wilde Barnard met deze aanpak ook voorkomen dat de film een vorm van aapjes kijken werd. Wat reality-tv natuurlijk altijd is. The Arbor is tenslotte niet een wereld waar de meesten van ons dagelijks rondlopen.

Omdat acteurs hun mimiek beter beheersen dan gewone stervelingen zorgt de combinatie van geacteerde bewegingen en oorspronkelijke stemmen ervoor dat het verhaal intenser beleefd wordt dan wanneer de echte betrokkenen in beeld zouden zijn. Tegelijk geeft die vorm een kans om afstand te nemen van de tragische vertelling en dat is soms best prettig. Vooral Lorraines aangrijpende verhaal over haar opvoeding, haar verslaving en de verwaarlozing en het verlies van haar kind verschuift gaandeweg naar het middelpunt van de film. Het illustreert de bijna onontkoombare herhaling van de geschiedenis als je beseft hoe ook Andrea Dunbar in haar jeugd allerlei ellende te verstouwen kreeg en daar nooit aan heeft kunnen ontsnappen.

The Arbor is verkrijgbaar op dvd (Verve Pictures, import, regio 2).