Tchaikovsky’s Wife

De Russische filmmaker Kirill Serebrennikov toont in Tchaikovsky’s Wife het naargeestige leven van de vrouw van de wereldberoemde componist. Het uitgesponnen negentiende-eeuwse kostuumdrama is bijzonder zwaarmoedig, maar ook wonderschoon.

Dit portret van Pjotr Iljits Tsjaikovski’s partner begint met de dood van de componist in november 1893. De geweduwde Antonina Miljoekova (Aljona Michajlova) mag bepalen wat er tijdens de uitvaart op het lint aan de rouwkrans moet staan. Ze dicteert: ‘Van zijn vrouw die hem verafgoodde.’

In de daaropvolgende twee uur toont de Russische filmmaker Kirill Serebrennikov (Petrov’s Flu, 2021) de levenslange lijdensweg van Miljoekova. De naïeve, labiele conservatoriumstudent uit een adellijke maar armlastige familie wil koste wat kost met Tsjaikovski trouwen, omdat “God hem aan haar heeft gegeven”.

Als Miljoekova op het pad verschijnt van de grote Russische musicus (gespeeld door Odin Lund Biron), komt dat hem niet ongelegen. In Moskou en Sint-Petersburg doen allerlei roddels de ronde: Tsjaikovski zou zijn bed regelmatig delen met jonge mannen. Een huwelijk is voor hem de perfecte dekmantel. Dat de verbintenis tussen Tsjaikovski en Miljoekova een façade is, dringt pas geleidelijk tot haar door. Lang blijft ze geloven dat hij haar onvoorwaardelijke liefde zal beantwoorden. Zelfs nadat Tsjaikovski in een wrede scène zijn ware aard laat zien en zijn bruid verlaat. De rest van zijn leven zoekt ze zonder succes naar zijn genegenheid en erkenning.

Een medestander van de componist zegt ergens halverwege de film tegen Miljoekova: “Het is vreemd om met de zon te trouwen en je te verbazen over brandwonden.” Dat is extra ironisch, omdat in Tchaikovsky’s Wife (Zjena Tsjajkovskogo) de zon maar niet wil doorbreken. In Serebrennikovs negentiende-eeuwse Rusland is het steevast bewolkt en verlichten straatlantaarns de donkere wegen. Vertrekken worden verlicht door kaarslicht. Er gloort geen sprankje hoop aan de horizon. Dat is onmiskenbaar de achilleshiel van Serebrennikovs film: de Rus legt Miljoekova’s leed genadeloos onder een vergrootglas en dat is een zwaarmoedige zit.

Tegelijkertijd is Tchaikovsky’s Wife misschien wel een van de mooiste films die dit jaar in de filmtheaters te zien zal zijn. Serebrennikov heeft zichzelf qua oog voor detail overtroffen. Zie de openingsscène, waarin bijna fluorescent groene en witte rouwboeketten op schilderachtige wijze afsteken tegen de donkere ruimte waarin Miljoekova zich begeeft. Vermeer en Rembrandt schieten te binnen, evenals kunstenaars uit de romantiek.

Het streven naar historische waarachtigheid – dat Serebrennikov af en toe doorbreekt met schitterende droomscènes – schuilt ook in de wijze waarop de Rus vanuit Miljoekova’s perspectief de hardvochtige perceptie van vrouwen in die tijd verbeeldt. Haar leven werd door mannen geruïneerd en die kwamen er moeiteloos mee weg. Of zoals op een gegeven moment over Tsjaikovski wordt gesteld: “Hij is een genie en genieën mogen alles.”