Stones Have Laws

Het ontroerende en meditatieve Stones Have Laws belicht vanuit het heden een ontzagwekkende passage uit het Surinaamse slavernijverleden. De documentaire geeft een stem aan de Marrons, wier tot slaven gemaakte voorouders zich eeuwen geleden bevrijdden uit de plantages.

De voorouders van de Surinaamse Marrons waren afstammelingen van tot slaaf gemaakte Afrikanen. Degenen die zichzelf van slavernij wisten te bevrijden, vluchtten in de zeventiende en achttiende eeuw naar de Surinaamse binnenlanden waar ze een nieuw leven begonnen. In Stones Have Laws blijkt dat deze leefgemeenschappen vandaag de dag onder druk staan, onder meer door intensieve mijnbouw.

In de openingsscène tonen kunstenaars Lonnie van Brummelen en Siebren de Haan en coregisseur Tolin Alexander het weerbarstige gebied dat de Marrons zich eigen hebben gemaakt. Het zijn bezwerende beelden van een magisch, door geesten bewoond nevelwoud, waar mist langzaam voorbijtrekt over rotsen die hier al lijken te liggen sinds het begin der tijden. Wanneer een plotse regenbui losbarst, klinken de vallende druppels als miljoenen speldenkoppen die tegelijkertijd uit de hemel vallen. En als het watergeweld voorbij is, dan zwellen de lokroepen uit de boomtoppen weer aan.

Dit is het bos waarin de Marrons in relatieve vrijheid konden leven, al is overleven in deze broeierige valleien een beproeving. Maar alles beter dan de onderdrukking elders. In de voice-over en in treffende ensceneringen vertellen de Marrons over hun akelige geschiedenis, en over de rol van de witte mens hierin. Vroeger waren het de soldaten van de wrede slavenhouders die de Marrons beletten plantages aan te vallen en hen terughaalden naar slavernij; nu zijn het grote bedrijven die hun land verwoesten.

Stones Have Laws draait om de botsing tussen deze twee werelden. Dat levert ook geestige scènes op, zoals wanneer twee mannen vertellen dat de kettingzaag toch echt wel een flinke stap beter is dan de bijl. Niet alle westerse uitvindingen verdienen een afkeurende blik. Sowieso zijn de wijsheden die de Marrons met de kijker delen buitengewoon raak. Bijvoorbeeld het besef dat je pas mag oordelen als je iets met je eigen ogen hebt gezien, en niet als je het slechts hebt gehoord. Een boodschap die in de film op sublieme wijze wordt gebracht.

Het regieduo Van Brummelen en De Haan weet voortdurend de juiste toon te treffen. Dat ligt misschien ook aan het feit dat ze de film in samenspraak met de Marrons hebben gemaakt, die veel inspraak kregen in het script. De documentaire probeert een oprechte spiegel te zijn van hun cyclische leefwijze, bijvoorbeeld door in de montage een dag te laten beginnen met een fade-in.  De heerlijk lijzige cadans draagt hier ook aan bij: Stones Have Laws probeert de kijker deelgenoot te maken van een andere wereld met een pre-industrieel leeftempo. Dat sommige ensceneringen wat gekunsteld ogen en dat de makers zich af en toe schuldig maken aan mooifilmerij kunnen we dan voor lief nemen.