Sons of Honour

Hoe doorbreek je maffiacriminaliteit die van vader op zoon wordt doorgegeven? Een jeugdrechter in de Italiaanse provincie Calabrië plaatst jongeren uit maffiagezinnen in een heropvoedingstehuis. De documentaire Sons of Honour volgt de rechter en vier jongens. Meer feitelijke informatie was welkom geweest.

Je hoeft geen pedagogische Einstein te zijn om te snappen dat kinderen die in een crimineel milieu opgroeien crimineel gedrag als vanzelfsprekend ervaren. Kinderen nemen nu eenmaal de normen en waarden van hun ouders over. Niet raar dus dat veel kinderen in gezinnen met vaders die deel uitmaken van de Calabrische maffiaorganisatie Ndrangheta het criminele stokje overnemen. Het woord Ndrangheta doet misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen, maar deze maffiaorganisatie is groter dan de beruchte Cosa nostra. Volgens de FBI zet de organisatie jaarlijks ruim vijftig miljard euro om en beheerst ze 80% van de Europese cokehandel. Doordat de Ndrangheta veel meer dan de Cosa nostra georganiseerd is langs familielijnen – families vormen de cellen van de organisatie – belanden kinderen, vooral jongens, in Nrangheta-families bijna automatisch ook in de criminaliteit. Een akelige vicieuze cirkel.

Jeugdrechter Roberto Di Bella, die woont en werkt in de stad Reggio Calabria, het hart van de Ndrangheta-maffia, wil de criminele keten doorbreken door jongeren uit criminele families in een heropvoedingstehuis te plaatsen “waar ze de mogelijkheden van een leven zonder misdaad leren kennen”. Hoe dat er in de praktijk uit ziet is te zien in Sons of Honour van de in Calabrië opgegroeide documentairemaker Sophia Luvarà. De film volgt vier jongens die na het plegen van ernstige delicten in een heropvoedingstehuis zijn geplaatst, waar ze door intensieve begeleiding van het criminele pad moeten worden gebracht. We zien de knullen in hun dagelijks leven in het tehuis. Ze spelen spelletjes, bestellen pizza, dollen wat met elkaar en repeteren onder begeleiding Romeo en Julia. Natuurlijk geen toevallige keuze, dit Shakespeare-stuk over de in moord en doodslag eindigende strijd tussen twee rivaliserende families.

Het is duidelijk wat Luvarà met Sons of Honour wil betogen. Ze portretteert Di Bella als een idealistische held, die erfelijk crimineel belaste jongens voor een vrije val in de zware misdaad wil behoeden. Deze jongens kunnen nog gered worden uit de klauwen van de maffia, is Di Bella’s gedachte achter het heropvoedingsprogramma. Best mogelijk dat de jeugdrechter gelijk heeft, maar de film geeft nauwelijks feitelijke informatie over zijn aanpak. Hoeveel knullen ontsnappen via zijn heropvoedingsprogramma uit de misdaad? Hoeveel vallen terug? Zulke cijfers hadden we graag gehoord, omdat over de aanpak van criminele jongeren geen eenduidige opvattingen bestaan. Er is niet één succesformule, maar sprake van veel benaderingen, die allemaal gepaard gaan met vallen en opstaan. Sons of Honour oogt te vaak als een promofilm voor Di Bella’s aanpak.

Vertaald naar de Nederlandse situatie doet Sons of Honour denken aan Rotjochies van documentairemaker Maasja Ooms. Daarin krijgen criminele Nederlandse pubers op het afgelegen Franse platteland een laatste kans om op een beter spoor te belanden. Ook deze film toont hoe moeizaam dat proces is. Hoe het met de vier jongens in Sons of Honour afloopt, zien we in de aftiteling, al roept die vragen op over hoe het nu echt met hen gaat. Dat vragen we ons niet af bij een vijfde jongen, die maar kort in beeld is en over wie we graag meer hadden gehoord. Deze knul heeft vijfenhalf jaar in de gevangenis gezeten (net als bij de anderen horen we ook bij hem niet wat hij heeft misdaan), maar hij lijkt echt veranderd. In de gevangenis begon hij literatuur te lezen en hij beveelt iedereen Balzacs El verdugo (‘De beul’) aan. Dat verhaal gaat over de onmogelijkheid om aan je lot te ontsnappen, zodat de zoon van een beul uiteindelijk ook beul wordt. Graag een hele documentaire over deze intrigerende jongen.

Sons of Honour is nu te zien via Picl. Na de film kan worden gekeken naar een half uur durend ‘contextgesprek’ over intergenerationele criminaliteit, opgenomen in de Balie, Amsterdam.