Samen alleen

Op 11 april, Wereldparkinsondag, gunt het filmechtpaar Carmen Cobos en Kees Rijninks ons een aangrijpend en ontnuchterend inkijkje in hun eigen omgang met de ziekte.

Wat gebeurt er als de ongeneeslijke ziekte van Parkinson je leven binnensluipt? Het filmmakersduo en liefdespaar Kees Rijninks (productie) en Carmen Cobos (regie) maakt het zelf mee wanneer Kees in 2014 de Parkinson-diagnose krijgt.

Om te zien hoe andere koppels met die onbarmhartig slopende ziekte omgaan, maken ze in 2019 de documentaire Samen (nog te zien op 2Doc.nl). De ziekte krijg je samen, was destijds het motto. Bij dat motto worden nu in het vervolg Samen alleen een paar ernstige kanttekeningen geplaatst.

Rijninks en Cobos hebben de moed om in Samen alleen hun eigen beleving tot onderwerp te maken. Een terugblik op hun gelukkige relatie is het vertrekpunt, waarna de eerste jaren met Parkinson vooral in het teken staan van Rijninks’ deelname aan allerlei onderzoeken naar de ziekte. Je proeft hoe ze met hoop en optimisme een positieve instelling vasthouden. Wetenschappers zien immers over tien jaar een doorbraak in de behandeling gloren. Maar wanneer je nu de veranderde, onrustig rondspiedende blik van Rijninks en zijn stroever wordende motoriek ziet, begrijp je dat hoop en optimisme hun grenzen kennen. De doorbraak is nog steeds een toekomstdroom.

Wanneer Rijninks weer eens lucht geeft aan zijn verwarring en angsten, merkt hij op: “Ik had zeven jaar het gevoel dat ik de ziekte voor bleef, maar sinds een paar maanden heeft Parkinson mij ingehaald.” Leven met Parkinson wordt grimmiger.

Liefdevol
Voor het tonen van de omgang met de ziekte kozen de makers een observerende stijl, aangevuld met openhartige kanttekeningen van Rijninks en Cobos in voice-over. Een vorm die op een mooie, onnadrukkelijke manier het titel-thema weerspiegelt. Ze geven altijd allebei hun visie, maar het is toch ieders eigen gevoel.

Terloopse, liefdevolle aanrakingen en intieme momenten bevestigen hoeveel ze van elkaar blijven houden. Maar even duidelijk is de verdrietige constatering dat ze door alle spanning niet meer zo veel met elkaar praten als vroeger. “De ziekte duwt ons uit elkaar”, aldus Rijninks. Hij vindt het hartverscheureind te zien wat het met Cobos doet. Want hoe graag je ook in alles samen wil zijn, “jij bent ziek, en ik niet”, zoals Cobos even droog als droevig opmerkt. Vaak kijkt ze zwijgend toe wanneer Rijninks bij een van de therapeuten vertelt over zijn zorgen. Eenvoudige, maar treffende beelden onderstrepen in deze documentaire vaak het gevoel. Ook zonder grote statements of diepe discussies wordt het steeds indringender.

Terwijl je zou kunnen denken dat Rijninks, ondanks zijn haperende motoriek en veranderend karakter, nog redelijk functioneert, tonen zijn hartverscheurende ontboezemingen iets anders. Zijn onmacht zijn lot te accepteren bijvoorbeeld. Hij zou zichzelf willen dwingen vrolijker te zijn, maar hoe? Naast zijn angst en onrust is er ook het onbevattelijke van ingrijpende beslissingen die zich aandienen. Hij dwingt zich te realiseren dat euthanasie een van de opties is, maar verzet zich daar tegelijkertijd tegen: “Je moet blijven zoeken en vechten.” Hoe lang houd je dat vol als je alleen een zwart gat ziet?

Samen alleen is op donderdag 11 april (Wereldparkinsondag) om 22.20 uur te zien op NPO 2 (Teledoc), en vervolgens terug te kijken via 2Doc.nl en NPO Start.