Posoki

Posoki (‘richting’) toont de gevolgen van de kapitalistische, neoliberale wurggreep op Bulgarije. Woede giert door deze mozaïekfilm over taxichauffeurs in Sofia en hun klanten.

Misschien kan Bulgarije gered worden als het een nieuw hart krijgt, zegt een vrouwelijke taxichauffeur half grappend tegen een hartchirurg, die ze in Sofia naar zijn werk in een ziekenhuis rijdt. Onmogelijk, antwoordt de man, die opmerkt dat een harttransplantatie zinvol is bij een zieke, maar niet bij een dode. Zijn gevatheid vat de boodschap van Posoki goed samen: Bulgarije is morsdood. Niet alleen economisch, maar vooral moreel.

God verliet lang geleden Bulgarije met een derde deel van de bevolking, zegt later in de film een klant in een andere taxi, bestuurd door een priester die ’s nachts bijklust als taxichauffeur, omdat hij zoals zoveel Bulgaren niet van één baan kan rondkomen. “Waar was God toen we vergaten wat goed en kwaad betekent?” werpt de klant hem voor de voeten, waarop de priester niets beters weet te antwoorden dan dat Hij ons test met ellende.

In Posoki is niet alleen God weg uit Bulgarije, maar ook een groot deel van de bevolking. Dat van die derde is overdreven, maar dertig jaar geleden telde Bulgarije negen en nu zeven miljoen inwoners. De daling zegt volgens de in 1966 geboren regisseur Stephan Komandarev alles over de ellende die is voortgevloeid uit de ineenstorting van het communisme. Het neoliberalisme en een meedogenloos kapitalisme hebben Bulgarije kapot gemaakt, stelt hij in een interview. “Ik ben niet nostalgisch over de totalitaire (communistische) periode. Maar in de fake-transitie erna hebben we veel positieve zaken vernietigd. We hadden een zeer goed sociaal systeem. De levensstandaard was veel beter, het schoolsysteem, de gezondheidszorg enzovoort waren verbazingwekkend goed. We hebben dit allemaal vernietigd.”

Hoe die vernietiging eruitziet, is te zien in Posoki. De in één etmaal in Sofia spelende mozaïekfilm snijdt heen en weer tussen de belevenissen van zes taxichauffeurs en hun klanten. Corruptie, sociale ellende en moreel verval zijn de sleutelwoorden. Het is geen prettig gezicht om een tiener in een taxi naar een hotel te zien rijden om zich te laten prostitueren. Tragisch is de wanhoopsdaad van een taxichauffeur als een cynische bankier die zonder enig mededogen geleend geld acuut opeist. Net als de docent die van een brug wil springen, omdat hij niet genoeg verdient om zijn gezin te onderhouden, staat deze man symbool voor het lot van fatsoenlijke mensen in een corrupte maatschappij, waarin moreel besef er niet meer toe doet. Die boodschap hamert Komandarev er iets te nadrukkelijk in, maar hij komt wel over.

De regisseur staat trouwens niet alleen in zijn grimmige visie op Bulgarije, want de laatste jaren zagen we meer films over het land als een moreel moeras. Zoals in het werk van het duo Kristina Grozeva en Petar Valchanov. In hun drama The Lesson belandt een schooljuf in een smerige corrupte wereld als ze haar huis, dat verkocht dreigt te worden, probeert te redden. En in The Glory wordt een goudeerlijke spoorwegmedewerker na de vondst van een tas met geld een sluw politiek spel ingetrokken.

“We verloren de richting”, zegt een gedesillusioneerde man in Posoki. Na het zien van de film, kunnen we hem alleen maar gelijk geven.