POPE JOAN

Werd de katholieke kerk in de negende eeuw een paar jaar door een pausin geleid? Als het zo is zal de werkelijkheid spannender zijn geweest dan de film pope joan.

In de katholieke kerk is niets onmogelijk, dus laten we niet bij voorbaat uitsluiten dat er rond 850 ruim twee jaar een pausin op de troon zat. Een vrouw als hoogste baas in een vrouwvijandige kerk? Het zou onmogelijk zijn geweest als de vrouw die in de legendevorming Johanna Anglicus heet, zich niet had vermomd als man. Intrigerend gegeven, vond de Amerikaanse Donna Woolfolk Cross, die er de historische roman Pope Joan over schreef. Het wekte de interesse van het in prestigieuze historische drama’s gespecialiseerde Duitse productiebedrijf Constantin Film (der untergang, der baader meinhof komplex). Volker Schlöndorff zou de regie doen, maar hij werd aan de kant geschoven omdat hij kritiek had op het uitmelken van speelfilms in tv-series. Hij werd vervangen door Sönke Wortmann, die naam maakte met vet aangezette drama’s als das wunder von bern. De moeizame totstandkoming lijkt de film geïnfecteerd te hebben. pope joan, dat met tweeëneenhalf uur veel te lang duurt, voelt plichtmatig. De film sukkelt voort als een oud manegepaard dat niet meer in draf is te krijgen. Wat zou Schlöndorff ervan gemaakt hebben?
De makers hebben een complete biografie verzonnen van pausin Johanna. Ze laten haar in 814 in een boerengehucht geboren worden als dochter van een priester — het celibaat was nog geen plicht. Het meisje is leergierig en leest op haar tiende de bijbel, tot verdriet van haar vader, die vindt dat vrouwen analfabeet horen te zijn. Johanna loopt weg van huis, wordt aangenomen op een kerkelijke school, wordt verliefd op een graaf, ontkomt aan een slachting door de Noormannen, belandt in een klooster, gaat naar Rome, wordt lijfarts van de paus, voorkomt een belegering van Rome door de Franken, en wordt pausin als de paus het loodje legt door vergiftiging. Kortom, het schort niet aan gebeurtenissen en actie.

Verlichte geest
Helaas wordt pope joan nooit het meeslepende of prikkelende drama dat het had moeten zijn, zodat de kijker veel tijd heeft om zich van alles af te vragen. Zoals of het een goed idee was om John Goodman de rol van paus te laten spelen. De schmierende acteur maakt van zijn paus nog net geen komisch nummer, maar veel scheelt het niet. Het oogt misplaatst in het serieuze drama dat de film wil zijn. Zoals tegenwoordig onvermijdelijk in historisch drama over vrouwen gaat pope joan eigenlijk over vrouwenemancipatie. Johanna is een soort Aletta Jacobs, een feministe avant la lèttre. Terwijl iedereen in Johanna’s omgeving het normaal vindt dat meisjes niet naar school gaan, vindt Johanna als enige verlichte geest dat meisjes en jongens gelijke kansen moeten hebben.
Ook op medisch gebied is ze haar tijd een paar eeuwen vooruit. Terwijl niemand het woord hygiëne kent, snapt Johanna hoe belangrijk reinheid is. En dan is ze ook nog eens een toonbeeld van integriteit. Terwijl iedereen in de slangenkuil van het Vaticaan het druk heeft met achterklap, roddel en complotten, is Johanna de nobelheid zelve. De makers zijn vergeten dat deugdzaamheid zelden boeiend drama oplevert.

Jos van der Burg