Oema foe Sranan

Een fascinerende terugblik en tegelijk van een onthutsende actualiteit. Oema foe Sranan vertelt over de staat van Suriname rond 1975, het jaar waarin de voormalige kolonie onafhankelijk werd. Vier vrouwen vertegenwoordigen de kracht van het land, maar laten ook zien hoe de macht op alle mogelijke manieren faalde.

De in 1978 deels met Super8-camera gedraaide documentaire Oema foe Sranan (Vrouwen van Suriname), geproduceerd door Cineclub Vrijheidsfilms en de Landelijke Organisatie van Surinamers in Nederland, was lange tijd niet te zien vanwege de slechte staat waarin hij verkeerde. In 2021 besloot Eye Filmmuseum samen met het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis tot een restauratie. Daarmee is een belangrijk politiek en sociologisch document in ere hersteld.

Wat bijzonder is aan de film, behalve dat het de eerste documentaire is gesproken in het Sranantongo, is dat het een door armoede geteisterde bevolking niet als zielige slachtoffers toont. De vier vrouwen die worden gevolgd, van wie de persoonlijke verhalen de economische en politieke ontwikkelingen weerspiegelen, laten, ondanks schrijnende omstandigheden, het hoofd niet hangen. In de inleidende beelden wordt de weinig rooskleurige situatie in Suriname geschetst en ook meteen duidelijk gemaakt dat de ruggengraat wordt gevormd door de (alleenstaande) moeders die onder alle omstandigheden overeind blijven om hun gezin te voeden en ook nog tijd vinden om onbevreesd ten strijde te trekken tegen bureaucratie, corruptie, racisme en ongelijkheid.

Het zijn inspirerende verhalen die groeien in een ogenschijnlijk chaotische mix van beelden, indringende citaten uit Anton de Koms Wij slaven van Suriname en liederen die de kracht van de vrouwen, de hebzucht van Nederlandse en Amerikaanse bedrijven en de schoonheid van Suriname bezingen.

De vrouwen worden over een langere periode gevolgd. Sylvie Fernant, moeder van negen kinderen, weigert zich de les te laten lezen door een ambtenaar bij Sociale Zaken. Als ze voor een uitkering beleefd moet zijn tegen corrupte politici, zorgt ze wel op een andere manier voor haar geld. Sonja Boekstaaf verlaat na 3,5 jaar Nederland, waar ze meedeed aan kraak­acties en waar schaamteloos racisme van onder meer de ultrarechtse nationalist Joop Glimmerveen de keerzijde van haar relatieve welvaart vormde. De hoogzwangere Somai Harpal, die overdag het land bewerkt en de rest van de tijd voor haar kinderen zorgt, loopt voorop in de strijd voor een rechtvaardiger verdeling van grond en betere rechten voor landbouwers. Jetty Meurzing onderhoudt tien kinderen en wil graag aan het werk. En activist Rita Rahman probeert in Suriname vrouwen te verenigen en hun situatie te verbeteren.

De documentaire bekritiseert niet alleen Nederland en multinationals, maar ook corrupte Surinaamse politici, die aan de macht kwamen met sociale beloftes maar zich ontpopten tot narcistische zelfverrijkers. Behalve van de vrouwen schetst de film een beeld van de complexe economische, politieke en sociaal-maatschappelijke situatie in Suriname. Een situatie die nog altijd niet eenvoudiger of beter is geworden na bijna vijftig jaar onafhankelijkheid. Oema foe Sranan is een onontbeerlijk document voor iedereen die zich wil verdiepen in Suriname en de Nederlandse geschiedenis, waar het land onlosmakelijk deel van uitmaakt.