Notturno

Stilte voor de volgende storm

Gianfranco Rosi is pas gaan filmen in Libanon, Syrië en Koerdistan nadat de nieuwsploegen waren vertrokken. Notturno is wat hij aantreft door geduldig te kijken. De mensen worden tijdloos als de zielen in een schilderij.

Het is er koud, nat en donker, in het conflictrijke landschap van Notturno van Gianfranco Rosi, dit jaar eregast op IDFA. Hij reist voor de documentaire langs de randen van de afgrond. Langs de grenzen van waar de terreur van IS nog aan het uitrazen is. Waar de wonden nog vers zijn en de strijd nog niet besloten.

Notturno is een cinematografisch genot, met ongeëvenaarde beelden van een gehavend gebied waar ten tijde van het filmen misschien alles al wel verteld lijkt. Maar niet met deze blik, met deze rust. Hij treft volkeren van wie het lot is bepaald door de loop van de geschiedenis: huidige conflicten zijn de erfenissen van een koloniale tijd waarin bezetters arbitraire lijnen door de regio trokken. Het hiaat van hun vertrek liet ruimte voor machtslustige dictatoren die net zomin om de mensen gaven. En nu, nu is er een verdrietige stilte voor de volgende storm.

Met rouwende moeders van wie de zonen in het gevang zijn omgebracht. Getraumatiseerde kinderen, fragiele zielen die zijn blootgesteld aan de monsters van IS. Jonge vrouwen in een gewapende strijd. Kleine jongens met grote verantwoordelijkheden. Gianfranco Rosi stelt een bedachtzaam mozaïek samen waarin hij geduldig en vol compassie ieder zelf zijn verhaal laat vertellen.

Zo dwalen er vrouwen door een verlaten fort waar hun zoons gevangen zaten. De klaagzang van een van hen gaat door merg en been. Het is een mooie dialoog tussen twee verteltradities: de observerende blik van Rosi en de zang van de moeder. Ze huilt en ze zingt, dat ze voelt dat haar zoon hier moet hebben gezeten. Tot zijn einde.

Een groepje ouderen repeteert een theaterstuk over de ene oorlog na de andere revolutie. Zij vlechten verhalen aan elkaar met hun terloops geplaatste historische commentaar. En iedereen is even waardig. De Arabier, de Koerd, de Jezidi.

De mensen worden tijdloos als de zielen in een schilderij. Hun levens een tableau in de leegte van wat we de ander aandoen. De ouderen, de kinderen, de strijders, de moeders, ze hadden net zo goed ergens anders kunnen staan. In een andere oorlog. In een ander land. In een andere tijd. Notturno onderscheidt zich van de bombastische films met ditzelfde thema. De film past bij een tijd waarin we verzadigd zijn van geweld. Dit is het document van een slapeloze nacht met in de verte de echo van een bloeddorstig beest dat morgen misschien weer op de stoep verschijnt.