My Brilliant Friend

Regisseur Saverio Constanzo lijkt in de Italiaanse tv-serie My Brilliant Friend een lans te breken voor meer verveling en verstikking in beeld. Het drama gebaseerd op het eerste deel van de Napolitaanse Romans van Elena Ferrante zou zomaar voor een nieuwe tv-hype kunnen zorgen. Ook in Nederland, waar NPO2 de serie uitzendt.

Het is alweer een generatie geleden dat we in Nederland een Italiaanse serie voorbij zagen komen die nu eens niet over de maffia en wanpraktijken in de politiek ging. Marco Tullio Giordana’s La meglio gioventù (2003) was zelfs zo’n succes dat het niet alleen op televisie te zien was maar ook in filmhuizen werd vertoond als tweeluik, met een gezamenlijke lengte van ruim zes uur. Zes uur waarin de geschiedenis van Italië van de jaren zestig van de vorige eeuw tot het begin van het nieuwe millennium aan de hand van twee broers (een psychiater en een politieman) voorbijvlogen. Het was nog ver voor we in de Golden Age of Television zaten en we met voorbeelden als The Sopranos, Game of Thrones en Breaking Bad series de romans van deze tijd noemden. Des te uitzonderlijker dat een voor tv gemaakte miniserie voor zo’n hype zorgde. Een kleine vooraankondiging van wat we nu vijftien jaar later om de haverklap voorbij zien komen: een hoos aan series die je allemaal moet volgen om bij te blijven met het gesprek van de dag. Correctie: een hoos aan spectaculaire producties die je onmogelijk kunt bijhouden en dus loop je eeuwig achter bij het gesprek van de dag.

Wat wordt de nieuwe tegenreactie? Als dat verstilling is, dan komt de vooraankondiging opnieuw uit Italië. In de op het filmfestival van Venetië gelanceerde serie My Brilliant Friend (2018) gaat het opnieuw om levens die voor altijd vervlochten zullen blijven. Deze keer gaat het met name om de binnenwereld van de hoofdpersonen: twee vrouwen, Elena (Lenù) en Rafaella (Lila) die elkaar van kleins af aan – jaren vijftig, vorige eeuw – uit de schoolbanken kennen. Twee toonbeelden van leergierigheid die elkaars intellect voeden. Hartsvriendinnen, maar ook de grootst denkbare tegenpolen. De een introvert en alles afwegend, de ander extravert en met het hart op de tong. Terwijl Lenù de kans krijgt door te leren en studeren en flink met haar neus in de boeken zit om hoge cijfers te halen, is Lila gedwongen om te stoppen met school. Ze moet helpen in haar vaders schoenmakerij. Ondertussen leert ze verder met behulp van bibliotheekboeken. Op een niveau dat Lenù het nakijken geeft.

Voor ruim tien miljoen mensen wereldwijd klinkt dat als een bekend verhaal. My Brilliant Friend (een co-productie van het Amerikaanse HBO en het Italiaanse Rai Uno) is namelijk gebaseerd op de gelijknamige roman uit 2012 van het mysterie van de Italiaanse letteren: Elena Ferrante. Deze schrijfster publiceert al sinds 1992 maar weet zichzelf goed buiten de publiciteit te houden. Foto’s zijn niet bekend, geslacht is onderwerp van discussie, alleen ‘haar’ Napolitaanse wortels lijken buiten kijf te staan.

Rear Window in een achterstandswijk
Na zijn eerdere boekverfilmingen La solitudine dei numeri primi (in Nederland uitgebracht als De Eenzaamheid van Priemgetallen; 2010) en Hungry Hearts (2014), een moderne horror rond overbescherming, is het een wat ongewone keuze van Ferrante zelf dat regisseur Saverio Constanzo haar boek moest verfilmen. In My Brilliant Friend toont hij zich echter perfect in te kunnen houden. Iets dat zijn vorige films, beide spelend in het nu, wat meer konden gebruiken.

Zijn kracht blijkt hier vooral in een aflevering waarin de setting van het Napolitaanse binnenplein (de twee vriendinnen slijten hier tot vervelens toe hun dagen slijten), wordt verruild voor een vakantiesetting op een klein eiland. Zou dit normaal leiden tot een stijlbreuk met de rest van de serie, in Constanzo’s handen geeft het juist een gevoel van vrijheid buiten de normaal benauwende sfeer van een te kleine wereld, afgegrensd door de muren van gebouwen rond het binnenplein waar naadloos weer naar teruggekeerd wordt.

Het is tevens dit speciaal voor de serie gebouwde plein dat naast de jonge hoofdrolspeelsters de meeste indruk maakt. Een echo van Hitchcock’s Rear Window (1954) waarin alles dat de buren doen gemakkelijk in de gaten is te houden. Met het verschil dat het hier om een buurt gaat waarin luiken en deuren dicht zijn maar iedereens huiskamer toch in elkaar overloopt als een groot spanningsveld: aangrenzende huizen waar op elk balkon de was hangt te drogen. En passant worden familiedrama’s als opera’s voor een vierhoekige arena uitgespeeld. Niet de kijkdoos-achtige doorkijkjes zoals Hitchcock die bood, dit is een wereld waarin de sociale controle groot is en iedereen op elkaars lip zit. Eigen ruimte is er nauwelijks.

In My Brilliant Friend zien we zo de binnenwereld van twee opgroeiende meisjes, afgezet tegen de buitenwereld van een levendige volksbuurt. Het is met name deze frictie waar het om gaat en die zich voor de kijker per aflevering steeds meer uitbetaalt. In thuisland Italië zorgde deze aanpak in ieder geval voor veelal lovende reacties. De enige kanttekening werd geplaatst bij het Napolitaanse dialect dat in de serie gesproken wordt. Kon daar geen ondertiteling bij, klonk het op twitter. Het is onbedoeld een verkapt compliment: zó authentiek durft Constanzo in deze serie te zijn.