Mr Bates vs The Post Office

De Britse miniserie Mr Bates vs The Post Office leidde in Groot Brittannië tot grote publieke verontwaardiging. De politiek komt daardoor, 25 jaar na de eerste meldingen, eindelijk in actie om gedupeerden van het Britse Post-schandaal te compenseren.

‘Kotsmisselijk!’ ‘Stoom uit de oren.’ ‘Kokend bloed.’ De woedende, emotionele reacties op de Britse dramaserie Mr Bates vs The Post Office veroorzaakten op 2 januari, een dag na de eerste aflevering, een explosie op social media. De op ware gebeurtenissen gebaseerde serie leidde zo tot een onvoorziene golf van nationale verontwaardiging.

Online petities die direct na de uitzending massaal werden ondertekend leidden er binnen een week toe dat voormalig Post Office-directeur Paula Vennells haar in 2018 ontvangen koninklijke lintje teruggaf en premier Rishi Sunak toezegde met noodwetgeving te komen om de getroffen kantoorhouders snel te kunnen rehabiliteren en compenseren.

De vierdelige dramaserie, die vanaf 25 januari bij de NPO te zien is, omspant een periode van twintig jaar waarin honderden Britse postkantoorhouders, aangevoerd door de onterecht uit zijn postkantoor gezette Alan Bates, de strijd aanbinden met het hoofdkantoor dat hen aansprakelijk stelde, vervolgde en tot gevangenisstraffen liet veroordelen voor tekorten die ontstonden door een slecht funtionerend computersysteem van de Japanse multionational Fujitsu. Dat dat landelijk uitgerolde systeem aan alle kannten rammelde, werd door de overheidsinstantie in de doofpot gestopt en ontkend. Filiaalhouders verloren daardoor onterecht hun werk, huis, spaargeld, reputatie, gezondheid en in sommige gevallen hun leven aan zelfmoord. Het schandaal, waarover door de jaren heen al het nodige werd gepubliceerd, staat inmiddels bekend als de grootste gerechtelijke dwaling in de Britse geschiedenis.

De Britse publieke zender ITV zond er sinds begin dit jaar deze vierdelige miniserie over uit op prime time; per aflevering stemden bijna tien miljoen kijkers af. Dat de serie zo’n impact had, verraste vriend en vijand, aangezien lineaire tv te boek staat als verliezer in de strijd om de kijker met online streaming platforms. Dat beeld is hiermee enigzins aan het wankelen gebracht. Mr Bates vs The Post Office bewijst dat dramaproducties de wereld wel degelijk kunnen veranderen. De Britse filmwereld heeft daarin zelfs een reputatie hoog te houden. Zo leidde Ken Loach’s Cathy Come Home (1966) tot actie in het Lagerhuis om de huisvestingscrisis te bestrijden. En speelde Who Bombed Birmingham? (1990) een belangrijke rol in de vrijlating van de ten onrechte veroordeelde Birmingham Six. In eigen land kunnen we uitkijken naar het later dit jaar verwachte, op ware gebeurtenissen gebaseerde drama De jacht op Meral Ö. van Stijn Bouma en Roelof Jan Minneboo over het Toeslagen-schandaal.

Mr Bates vs The Post is geen idioot dure of spectacultair ogende productie. Het gaat niet over superhelden, buitengewone figuren of welgestelde kringen, maar om herkenbare mensen uit provinciestadjes als Llandudno in Zuid-Wales, Bridlington in Oost-Yorkshire of Ellesmere Port in Cheshire. Het drama wordt in al zijn complexiteit geschetst, waarbij het leed, de emotionele kant van de gebeurtenissen – die door instanties steevast als irrelevant, want niet feitelijk, terzijde wordt geschoven – volle ruimte en erkenning krijgt. Soms op het platte af, maar altijd effectief. Als de directeur van The Post Office in de serie op tv verklaart: “Dit gaat over de reputatie van The Post Office”, roept Bates’ vrouw terug tegen het scherm: “Wat?!! Niet!! Het gaat over mensenlevens, stomme trut!”

Het gaat over de sociale functie van postkantoortjes in lokale gemeenschappen. Over hoe in die gemeenschappen wordt ingegrepen door ver van hen verwijderde, grootstedelijke instanties die schuilgaan achter een onverbiddellijk formele, kille, onpersoonlijke facade. Hoofdstedelijke functionarissen komen die levens binnenrijden in donkere BMW’s, gehuld in pakken, enkel om het belang van hun werkgever veilig te stellen, met als vertrekpunt dat het computersysteem (genaamd Horizon) altijd gelijk heeft. Zelfs rechters namen deze onfeilbaarheidsnotie voetstoots over.

Het hart van de groep wordt gevormd door de gezellige scones bakkende Jo en de onverzettelijke Alan Bates, een beminnelijke man die nooit kwaad wordt maar zich evenmin de kaas van het brood laat eten. Wat ook opvalt, is dat het in dit regionale, goedmoedige Verenigd Koninkrijk nooit regent. Vaakst terugkomende woord: “vertrouwen”. Meest flagrante leugens: “Het computersysteem is robuust.” En “U bent de enige met dit probleem.” Wat de top van de overheidsinstantie dreef? “Het merk moest worden beschermd.”

Als de serie één ding zonneklaar maakt, is het welke tol machtsongelijkheid trekt op burgers die geen partij zijn voor een systeem dat per definitie aan het langste eind trekt. Domweg omdat de administratieve strijd, laat staan het halen van recht, voor de gemiddelde burger onhaalbaar en onbetaalbaar is. De onmacht en woede die dat met zich meebrengt zal herkenbaar zijn voor iedereen die wel eens een hulplijn heeft gebeld.

Mr Bates vs The Post Office is vanaf 25 januari 2024 wekelijks te zien op NPO Start.