Moonlighting

Op het afgelopen festival van Cannes ontving Jerzy Skolimowski van de jury een prijs voor het beste scenario. Met hetzelfde gemak zou men hem een prijs hebben kunnen geven voor de snelst gemáakte film. Nog geen vijf maanden na de militaire coup in Polen was Skolimowski erin geslaagd een zeer vermakelijke, maar ook morbide film te realiseren, waarin op bepaald niet eenduidige wijze het lot van zijn voormalige vaderlanders aan de orde wordt gesteld.

Moonlighting speelt zich af in Londen, december 1981. Op Heathrow Airport komen vier Polen aan. Slechts één van de vier spreekt Engels. Hun bagage bèstaat uit gereedschap en bouwmaterialen. Doel van hun reis is het renoveren van de Londense woning van een of andere partijbons, die daar liever een handjevol zloty’s aan uitgeeft dan Engelse ponden.

Direct na aankomst beginnen ze met hun activiteiten. Voor de hele klus hebben ze slechts een maand de tijd. Terwijl drie van hen zich uit de naad werken, regelt hun leider Nowak, die ook het geld beheert, allerlei zaakjes. Door zijn kennis van de Engelse taal komt hij er na de 13e december achter wat er in zijn land is gebeurd. Hij besluit dit feit voor de andere drie te verzwijgen, waarna hij zich in allerlei bochten moet gaan wringen, om hen onder meer te verbieden het wekelijkse telefoongesprek met het vaderland te voeren.

Enkele onvoorziene tegenvallers bij de verbouwing van de woning leiden er ook toe dat het clubje zonder geld komt te zitten. Nowak probeert dit onder meer op te lossen door op werkelijk ingenieuze wijze voedsel te stelen in de supermarkt. Hij komt echter ook al meer in conflict met zijn collega-bouwvakkers en moet zich haast als een tiran gedragen om de voortgang in de verbouwing niet verder te vertragen.

Op sobere wijze worden in Londen nog Kerst en Nieuwjaar gevierd. Geheel berooid zien we de vier, nadat de klus geklaard is, lopend achter winkelwagentjes op weg naar het vliegveld. Nowak weet dat hij het bericht van de coup in Polen nu niet langer meer kan verzwijgen.

Uithalen
Naar eigen zeggen is Moonlighting volgens Skolimowski de vervulling van zijn wens een film te maken over het gevoel van vervreemding, zoals Polen dat ervaren in het buitenland, gekoppeld aan zijn bewondering voor de film Pickpocket van Bresson.

Skolimwowki begon zijn carrière als dichter, waarna hij op aanbeveling van Wajda, voor wie hij het scenario van Onschuldige verleiders had geschreven, de filmschool in Lodz bezocht. Samen met Polanski schreef hij het scenario voor diens Mes in het water (1962), waarna hij zelf twee jaar later debuteerde met Rysopsis, gevolg door Walkover en Barrière. Na een uitstapje naar België, waar hij Le départ maakte en daarmee de Gouden Beer van Berlijn won, kreeg hij in zijn eigen land problemen bij het maken van Hands Up. Sinds 1968 verblijft Skolimowski, evenals zijn collega Polanski in het buitenland en maakte daar met wisselend succes tot nu toe vijf lange speelfilms.

Moonlighting is daarvan ongetwijfeld een van de meest geslaagde en ook meest persoonlijke. Wellicht kon hij deze film ook zo snel realiseren, omdat hij er in één klap zijn onderdrukte haat-liefde verhouding zowel ten opzichte van zijn vaderland, als ten opzichte van het kapitalisme in tot uitdrukking kon brengen.

Vanuit Cannes vermoedde Hans Beerekamp in NRC/Handelsblad dat Skolimowski alleen maar van een schuldcomplex bevrijd wilde worden, omdat hij ook zelf zijn eigen huis in Londen door ‘goedkope zloty-arbeiders’ had laten verbouwen. Hoe het ook zij:  Moonlighting is een film met enorm veel kijkplezier dankzij de uithalen van Skolimowski en zeker niet in de laatste plaats door het briljante acteren van Jeremy Irons, die al eerder opviel in de tv-serie Brideshed Revisited en de speelfilm The French Lieutenant’s Woman.